Ziekenhuizen, let op laaggeletterde medewerkers

Je zou het misschien niet verwachten in Nederland, maar laaggeletterdheid is een probleem. En dat probleem wordt alleen maar groter.

Volgens de OESO stijgt vooral in de leeftijdsgroep van 45 tot 65 jaar het aantal mensen dat moeilijk leest of schrijft. Dat kan problemen op de arbeidsmarkt opleveren maar ook in de gezondheidszorg, voor zowel medewerkers als patiënten.

Laaggeletterde patiënten

Om te beginnen moeten ziekenhuizen rekening houden met laaggeletterde patiënten. Dat ligt hopelijk voor de hand. In het UMC Utrecht betekent het dat zorgverleners zich moeten realiseren dat patiënten laaggeletterd kunnen zijn en dat ze methoden aangereikt krijgen om dat te herkennen en bespreekbaar te maken. Het UMC Utrecht heeft bijvoorbeeld een toolbox ontwikkeld die beschikbaar is op alle afdelingen en poliklinieken om medewerkers te helpen om te gaan met laaggeletterde patiënten.

Zorgpersoneel

Een veel minder bekend probleem is laaggeletterdheid onder zorgpersoneel. Een kwart van de werkende laaggeletterde werkt in de zorg- en welzijnssector, maar dat heeft weinig aandacht gekregen. Voor elk ziekenhuis, ook een universitair medisch centrum, is dat relevant. Bij de buitenwereld wordt het beeld van het UMC Utrecht waarschijnlijk grotendeels bepaald door hoogopgeleide artsen en gespecialiseerde verpleegkundigen. Maar daarachter staat een even onmisbare groep medewerkers, waar laaggeletterdheid een reëel probleem vormt. Deze medewerkers hebben misschien nooit de gelegenheid gehad hun taalvaardigheid verder te ontwikkelen. Of hun taalvermogen is gaandeweg achteruitgegaan en misschien zelfs onvoldoende geworden voor een adequate taakuitvoering.

Ter illustratie een medewerker die rugklachten heeft door lichamelijk zwaar werk. Zij heeft recht op bijscholing om zich verder te ontwikkelen zodat ze kan solliciteren naar een minder zware functie. Als zij het aanmeldformulier niet kan lezen, dan komt zij niet bij die bijscholing terecht.  Met een training ‘Taal op de werkvloer’ helpt het UMC Utrecht dit soort werknemers bij hun eerste stap. Zo kan zij zich in haar werk en daarbuiten verder ontplooien. Binnenkort wordt ze herplaatst en komt ze niet in de WIA. Noem het een win-winsituatie.

Veiligheid zorg

Een ander voorbeeld. Laaggeletterdheid kan de veiligheid en dus de kwaliteit van zorg in het ziekenhuis beïnvloeden. Bij het inleverpunt voor vuile was hangt een poster, waarmee nadrukkelijk wordt gevraagd om alle zakken van de kleding leeg te halen. Die instructie is helaas zo onduidelijk geschreven dat medewerkers die moeite met lezen hebben, de poster negeren. Gevolg: een medewerker van de linnenkamer prikt zich aan een naald die is achtergebleven in een witte jas die bij de was zit.

Laaggeletterdheid herkennen

Kortom, laaggeletterdheid herkennen en aanpakken, zowel bij patiënten als bij medewerkers, is van groot belang voor ziekenhuizen. In het UMC Utrecht hebben leidinggevenden een training gevolgd om laaggeletterdheid te herkennen bij hun medewerkers. En om dit gevoelige onderwerp met ze te bespreken. De eerste groepen medewerkers hebben inmiddels taallessen gevolgd. Door opnieuw te leren lezen en schrijven, vergroten zij niet alleen de veiligheid van de patiënten en van de collega’s, maar werken ze ook aan hun persoonlijke ontwikkeling en hun inzetbaarheid. Deze aandacht voor laaggeletterde medewerkers stimuleert de ontwikkeling van medewerkers en vergroot de patiëntveiligheid.

Jan Kimpen
Voorzitter raad van bestuur UMC Utrecht
Voorzitter van de Adviescommissie Kwaliteit van Zorginstituut Nederland

Met dank aan Corrie Scholman, directeur Personeel en Organisatie UMC Utrecht