Zorgbestuurder, word ook eens lid van een cliëntenraad

Afgelopen zes jaar zat ik in de cliëntenraad van het Diakonessenhuis in Utrecht, Zeist en Doorn. In aanvulling op mijn jarenlange beleids- en managementervaring was dit een interessante periode, waarin ik veel heb meegemaakt en geleerd. En hopelijk heb ik ook een steentje kunnen bijdragen aan de verbetering van de zorg.

Een kwestie van perspectief

In mijn eerste zittingsperiode had de cliëntenraad te maken met een bestuurscrisis. Dit was een hectische periode, die gelukkig ver achter ons ligt. In die periode was de cliëntenraad voortdurend gericht op de vraag: heeft de bestuurscrisis invloed op de kwaliteit van de directe zorgverlening? Immers, als cliëntenraad beoordeel je een situatie niet op basis van financiële en organisatorische belangen, maar focus je voortdurend op de impact op de directe zorgverlening voor de patiënt. Dit beoordelingskader dwingt je om onafhankelijke adviezen te geven en voortdurend vragen te stellen. Het uitdagende aan het lidmaatschap van de cliëntenraad is dat je alle thema’s – van bestuurscrisis, organisatiewijzigingen en strategiebesprekingen tot kwesties rond hoofdbehandelaarschap, voeding en de fysieke bereikbaarheid – moet afstemmen op de vraag: wat betekent dit voor de huidige en toekomstige cliënten van dit ziekenhuis?

Opdracht Cliëntenraad

Als lid van de cliëntenraad is het noodzakelijk algemene visies en bestuursconcepten te vertalen naar de waarde voor de uiteenlopende groepen van cliënten. Dit doe je niet alleen op basis van eigen ervaring en inzichten, maar vooral door na te gaan hoe de organisatie zichzelf heeft vergewist van de ervaringen en wensen van de cliënten. Je leert hierdoor binnen afzienbare tijd beleids- en bestuursvraagstukken te herleiden naar de behoeften van diverse cliëntengroepen. Je hebt geen theoretische concepten nodig om de cliënt centraal te stellen. Dit is namelijk onlosmakelijk verbonden aan de opdracht van de cliëntenraad.       

Voordelen voor bestuurders

Vaak hoor je dat de stem van de cliënt beter moet worden betrokken bij het beleid van organisaties in de zorg. In juni 2019 schreef Manja Bomhoff een blog met als titel: ‘Bestuurders moeten beter luisteren. Niet de cliëntenraden.’ Volgens de nieuwe Medezeggenschapswet, moeten zorginstellingen cliëntenraden helpen de wensen en meningen van cliënten te inventariseren. Manja Bomhoff pleit ervoor dat niet de cliëntenraad maar juist de organisatie zélf zich hierin moet bekwamen. De cliëntenraad moet de bestuurder en de organisatie helpen bij het raadplegen van de diverse doelgroepen. Niet andersom. Uit mijn ervaring binnen het Diakonessenhuis blijkt dat deze rolverdeling inderdaad haar vruchten afwerpt.

Hieraan wil ik nog een voorstel toevoegen. Hoe nuttig zou het zijn als bestuurders naast hun hoofdfunctie actief worden in een cliëntenraad, in plaats van zitting te nemen in een Raad van Toezicht elders. Dit heeft veel voordelen zoals:

•             Een bestuurder die geen zorgachtergrond heeft ontwikkelt een waardebesef van het luisteren naar de cliënt en kan hierop in zijn/haar eigen bestuurlijke werk beter gaan sturen.

•             De bestuurder vergroot de kennis van de wettelijke basis van medezeggenschap van cliënten. 

•             De bestuurder krijgt inzicht in wat het participeren in een cliëntenraad inhoudt.

•             De bestuurder leert wat een cliëntenraad kan betekenen in de eigen organisatie.

•             De bestuurder krijgt inzicht in de manier waarop de eigen organisatie zich kan bekwamen in het ophalen van de wensen en meningen van cliënten.

•             En de cliëntenraad zelf leert weer van de bestuurder hoe afwegingen moeten worden gemaakt tussen de wensen van de cliënten en de continuïteit van de organisatie.

Hoe mooi zou het zijn als een ziekenhuisbestuurder kan zeggen: “Naast mijn bestuursfunctie, zit ik in een cliëntenraad. Hierdoor weet ik als geen ander hoe ik binnen mijn eigen organisatie de cliëntenraad optimaal kan betrekken als toetssteen op het vlak van kwaliteitsmaatregelen, strategische keuzes en praktische zaken zoals voeding, huisvesting en faciliteiten.”

Het lidmaatschap van een cliëntenraad biedt de bestuurder echt een ander perspectief en dit kan bijdragen aan een meer cliëntgerichte cultuur binnen de eigen organisatie en uiteindelijk aan een goede kwaliteit van zorg.

Marion Frissen

Interimmanager, adviseur en toezichthouder