Innovaties in de zorg lijken moeilijk van de grond te komen. Zo kunnen we met medische apps de diagnose van patiënten verbeteren en kunnen we met simulatie technieken de zorglogistiek een stap verder brengen. Twee voorbeelden van innovaties die (nog) geen vaste voet aan wal krijgen in de Nederlandse gezondheidszorg. Opvallend, aangezien juist in de zorgsector de betrokkenheid en de wil om te verbeteren groot is.
Deze gedachte ging door mijn hoofd terwijl ik het boek ‘IJsverkopen aan Eskimo’s’ van Pacelle van Goethem las. Over de psychologie van het overtuigen: een perspectief waar de zorg van kan leren. Het implementeren van een innovatie is namelijk in essentie een veranderproces en in veranderprocessen speelt overtuiging een sleutelrol. Iemand verandert namelijk pas als hij of zij overtuigd is dat de nieuwe situatie beter is dan de oude. De vraag rondom implementatie is dan ook: hoe werkt het overtuigingsproces?
Een tablet kopen
Onszelf overtuigen werkt via twee principes. Ten eerste hechten we waarde aan de meningen van mensen die we respecteren en ten tweede willen we graag zien en ervaren hoe iets nieuws werkt. Het voorbeeld van een tablet of smartphone illustreert dit goed. Denk eens terug aan het moment wanneer u voor het eerst een tablet of smartphone kocht. Waarschijnlijk vertelde een vriend of familielid wat de voordelen van het apparaat waren. Daarnaast heeft u er waarschijnlijk mee geëxperimenteerd en ervaren wat de effecten waren. Stel uzelf nu de vraag of u de aanschaf ook gedaan zou hebben wanneer alléén een verkoper over de tablet of smartphone had verteld.
Wanneer we kijken naar de implementatie van innovaties in de zorg, dan is het verhelderend om te analyseren of we deze twee principes gebruiken. Voor de mensen die de innovatie willen implementeren betekent het dat het dat ze de beoogd gebruikers moeten toerusten om het bovenstaande proces mee te maken. Zij zullen ervoor moeten zorgen dat zorgprofessionals en andere gebruikers in aanraking (kunnen) komen met de innovatie en kunnen ervaren hoe het werkt. Wanneer innovaties namelijk slechts bij een verhaal blijven dan is het voor de gebruiker een ver-van-mijn-bed-show. Het is als de verkoper die vindt dat jij een tablet 2.0 móet kopen.
Effecten van zorg
Kijken we op deze wijze verder naar innovaties dan is er ook een belangrijke rol weggelegd voor de patiënt. Patiënten kennen namelijk de effecten van de zorg die ze ontvangen als geen ander. Juist zij kunnen aangeven wat de verbeteringen of verslechteringen zijn van innovaties. Door middel van een goede dialoog met patiënten kunnen professionals concreet zien en ervaren wat het gebruik oplevert. Het is aan de initiatiefnemer van de innovatie om deze dialoog te faciliteren.
Voor professionals, bestuurders en managers die innovaties willen implementeren kunnen deze principes voelen als een stap terug. Zij zijn immers al overtuigd van het nut van de innovatie. De snelste manier om te implementeren lijkt het beleggen van een eenmalige sessie en daarin over de innovatie vertellen. Om echter vaste voet aan wal te krijgen is, zoals Pacelle van Goethem het zegt, de kortste weg toch echt de omweg.
Bij spanning blokkeren we
Een derde principe, gebaseerd op de psychologie van het overtuigen, is ‘ontspanning’. Ontspanning is een voorwaarde om te overtuigen, want bij spanning blokkeren we. Wanneer belangen in gevaar komen en stress aan de orde is, dan is het lastig te overtuigen. Dit is een uitdaging in de zorg. Financiële prikkels staan soms in tegengestelde richting en er gelden sterke normen en waarden.
Ontspanning vraagt van de initiatiefnemer of veranderaar de grootste inspanning. Het is zaak een omgeving te creëren waar gebruikers zonder stress kunnen zien en ervaren hoe een innovatie werkt en wat het kan betekenen. Een omgeving waar even geen belangen van individuele spelers in de zorg aan de orde zijn. Dat dit in het Nederlandse zorgsysteem overtuigingskracht vraagt is evident. Maar goed, ijs verkopen dat kunnen we zelfs aan Eskimo’s…
Douwe Hatenboer
