In het kader van de drie decentralisaties is het vooralsnog geen vraag of er volgend jaar nog zwarte pieten zijn. Zo lang het politiek opportunisme leidend blijft in de discussie zullen die er zeker zijn.
Voor de duidelijkheid; die zwarte pieten zijn meestal de bestuurders van zorgorganisaties. Of ze maken op voorhand de strategische keuze om op bepaalde gebieden geen ondersteuning meer te bieden en dan krijgen ze de zwarte piet van de oppositie in de Tweede Kamer. (‘Hoe durf je, iets niet meer doen!?’) Of ze bieden wel nog ondersteuning en gaan ten minste 25 procent bezuinigen. Dan krijgen ze of de zwarte piet van de cliënten (‘Er gaat zo veel van de bestaande zorg af, hoe kunnen jullie dat nou doen?‘) of ze krijgen hem van de gemeente (‘We hebben een contract met de aanbieder waarin de kwaliteit gegarandeerd is. Als dat in de praktijk niet wordt waargemaakt, ligt dat aan de aanbieder’.)
Boodschap
De afgelopen weken is staatssecretaris Van Rijn door Nederland gereden en heeft hij alle betreffende wethouders gesproken. Wat schetste mijn verbazing: overal zijn ‘ze’ er klaar voor. Dat is blijkbaar wat de staatssecretaris in het hele land hoort. Het is in ieder geval de boodschap in de media.
Raamovereenkomsten
Tja, als de vlag uitmoet omdat zorgaanbieders raamovereenkomsten tekenen waarin kwaliteitseisen staan verwoord én de bezuiniging van ten minste 25 procent, dan zullen vele gemeenten klaar zijn. Voor mij was dit gebeuren vooral de bevestiging dat zwarte piet in 2015 gewoon weer terugkomt, waarschijnlijk ruim voor december.
Wat in de discussie nog niet of nauwelijks aandacht krijgt, is dat aanbieders failliet dreigen te gaan omdat ze onvoldoende liquide middelen hebben om de eerste maanden van het nieuwe jaar salarissen te betalen, terwijl het maar afwachten is hoe veel ze mogen declareren en wanneer ze daar dan iets van op hun bankrekening zien. Daarover staat vaak niets in de raamovereenkomsten.
Noodverbandjes
Natuurlijk, zodra de eerste gevallen bekend worden, zullen her en der noodverbandjes worden aangelegd. Maar dan is er al veel ellende geschied. Een andere mogelijkheid is dat de organisaties wel de liquide middelen hebben en dan de komende jaren heel rap heel veel gaan interen op hun eigen vermogen. Die bezuiniging van 25 procent of meer moet natuurlijk toch ergens van worden betaald. En dat bij een administratieve lastendruk die een veelvoud is van wat de aanbieders vorig jaar kwijt waren. Wie krijgt die zwarte piet? De landelijke en gemeentepolitiek in ieder geval nog niet.
Applaus
Ook diverse zorgaanbieders doen mee met het politiek opportunisme. “Ja, het geld heeft te lang tegen de plinten geklotst. Nee, de cliënt stond eigenlijk nooit centraal, het budget stond centraal. Er is een revolutie nodig en wij lopen hierin voorop.” Applaus in de krant en bij de wethouder. Dat soort verhalen wil het publiek blijkbaar horen. Mijns inziens zou iedere bestuurder die dit roept een ‘lastig gesprek’ met zijn raad van toezicht moeten krijgen. Als je dit vindt, had je namelijk veel eerder dingen anders moeten gaan doen. Participatie is echt geen nieuw fenomeen.
Andere geluiden
Er zijn gelukkig ook andere geluiden. Ik richt me vooral op de signalen bij cliënten, ambtenaren, medewerkers, wethouders en andere betrokkenen die aangeven dat we samen tot andere vormen van zorg- en ondersteuning moeten zien te komen. Het gaat dan om sociale innovatie en partnerschap tussen overheid, organisaties in het sociale en het zorgdomein en de burger.
Samen
Dat vraagt echt van iedereen ander gedrag. Er is geen andere weg naar succes dan samen invulling geven aan de decentralisaties en accepteren dat dit de komende jaren op veel fronten en bij veel mensen ‘pijn’ gaat doen.
Op dit vlak zijn we nog echt niet klaar voor 2015. Hoe dan ook, zo lang er signalen blijven komen die gaan over sociale innovatie en nieuwe samenwerkingsvormen, wil ik wel zwarte piet zijn.
Marc van Ooijen
Bestuurder en toezichthouder