De zorgparagrafen van de partijprogramma’s voor de komende verkiezingen laten een patroon zien: zorg gaat terug naar de buurt en de bureaucratie wordt aangepakt. De zorg zou hierdoor beter betaalbaar worden en voor iedereen toegankelijk blijven.
Maar zorg in de buurt gaat niet alleen over betaalbaarheid en bereikbaarheid, het gaat ook over de kwaliteit en de legitimatie van een zorginstelling; bij wie ligt het eigenaarschap en wie heeft de regie? Het is een paradoxaal gegeven dat enerzijds politieke partijen inzien dat zorg steeds meer een zaak wordt van de lokale omgeving, maar dat zij toch landelijk de regie willen houden. Als de politiek écht gaat voor zorg in de buurt dan zal zij ook de landelijke regie los moeten laten. Opvallend is bijvoorbeeld dat in geen enkel partijprogramma wordt gesproken over intern toezicht, terwijl de toezichthouder in de zorg toch hét scharnierpunt is tussen de instelling en haar lokale omgeving.
Vertrouwen
Voorwaarde hierbij is dat het vertrouwen in instellingen, haar bestuurders en toezichthouders wordt hersteld. Vanwege alle incidenten op het gebied van bestuur en toezicht in maatschappelijke organisaties heeft dit vertrouwen nog al te lijden gehad. De begrijpelijke reactie van de politiek op dit soort incidenten om meer regels en verantwoording in het leven roepen en te investeren in extern toezicht werkt echter averechts. Het interne toezicht wordt hierdoor steeds meer gemarginaliseerd.
Legitimatie
Dan moet er natuurlijk ook wat aan de kant van de instellingen gebeuren. Instellingen zullen verantwoording moeten afleggen aan de lokale omgeving en daarmee zichzelf legitimeren en vertrouwen winnen bij (potentiële) patiënten en cliënten. Daarnaast dient er bij echt grensoverschrijdend gedrag streng te worden opgetreden: high trust, high penalty.
Invulling
Een aantal zorginstellingen hebben een dergelijke regie in eigen hand genomen en laten zien dat deze weg én een hogere kwaliteit van zorg biedt en besparing van kosten. Daar is wel moed voor nodig om tegen de stroom in te roeien en niet alles wat ‘opgelegd’ wordt aan regelgeving klakkeloos te volgen, maar daar een eigen invulling aan te geven.
Kernwaarden
Zorggroep Vivium geeft hier met haar woonproject De Hogeweyk, een besloten woonomgeving in de vorm van een dorp voor dementerenden een internationaal prijzen winnend voorbeeld van. De JP van den Bent stichting, een instelling voor gehandicaptenzorg, laat zien dat zorg georganiseerd vanuit de werkvloer leidt tot zorg van zeer hoge kwaliteit, waarbij ook nog eens forse kostenbesparingen worden gerealiseerd. Kern van hun aanpak is het steeds weer oriënteren op de kernwaarden van de instelling. Voor wie en waarom zijn we op aarde en wat past daar wel en niet bij?
De instellingen zullen met de politiek in gesprek moeten om het kader te bepalen waarbinnen zij het vertrouwen terug kan winnen. De politiek zal bereid moeten zijn de regie over de besturing van instellingen los te laten, als ze echt kwaliteit van zorg, toegankelijkheid voor iedereen en kostenbesparing wil.
Marius Buiting, directeur NVTZ