Zorgverzekeraars zijn in hoog tempo bezig hun bestaansrecht te verliezen. Door altijd maar eigenbelang van de anderen in te calculeren, hebben ze zo’n groot wantrouwen gecreëerd dat dit henzelf de kop kan gaan kosten.
Zorgverleners kunnen niet altijd de best mogelijke zorg leveren als gevolg van beperkende voorwaarden in de contracten met zorgverzekeraars. Dat was de belangrijkste conclusie van het onderzoek naar zorgcontractering, uitgevoerd door de VvAA en de Consumentenbond. De zorgverzekeraars reageerden als door een adder gebeten. CZ sprak direct na publicatie van een ‘rammelrapport’. De consumentenbond zou zich volgens hen ‘voor het karretje van de zorgaanbieders hebben laten spannen’.
Met hun reactie sluiten de zorgverzekeraars hun ogen voor een groter probleem, namelijk dat zij het vertrouwen van zorgverleners en ‘consumenten’ verloren zijn. Uit onderzoek bleek dat 80 procent van de zorgprofessionals weinig of heel weinig vertrouwen in zorgverzekeraars heeft. Ander onderzoek liet zien dat slechts 25 procent van de consumenten (heel) veel vertrouwen heeft in zorgverzekeraars. Ter vergelijking: in hetzelfde onderzoek zei ongeveer 90 procent veel of heel veel vertrouwen in huisartsen en medisch specialisten te hebben.
Zorgcontractering
Zorgverzekeraars spelen in het huidige zorgstelsel een belangrijke rol om te zorgen dat er kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare zorg komt. Dat doen zij echter op een verkeerde manier. Veel zorgaanbieders voelen zich niet gehoord door zorgverzekeraars. Hierdoor voelen zij zich gedwongen om akkoord te gaan met contracten die niet optimaal zijn voor henzelf en hun patiënten.
Het probleem is dat verzekeraars nog steeds met de klassiek economische aanpak van de wortel en de stok werken. De zorgprofessional wordt als egoïstisch wezen gezien dat uitsluitend reageert op dreigen of belonen. Het summum van wantrouwen is het hanteren van een omzetplafond. Het omzetplafond is de verpersonificatie van de onkunde, onmacht of onwil van verzekeraars om in te kopen op kwaliteit. Omdat we niet kunnen meten wat goed is, stellen we maar een maximum in. Maar het enige wat je dan krijgt is minder zorg, niet doelmatigere zorg.
Op deze wijze ontstaan misstanden. Zorgverleners komen uit financiële overwegingen tegemoet aan de eisen van de verzekeraar. De zorgverleners zoeken de mazen in de regels om toch maar goede zorg te kunnen blijven leveren of gaan zich daadwerkelijk financieel berekenend opstellen. Als je van wantrouwen uitgaat, krijg je dat terug. Zorgverzekeraars moeten ophouden met het verleggen van het risico dat zij als zorgverzekeraar behoren te dragen naar de zorgaanbieder.
Inzetten op vertrouwen
Zorgverleners leveren vertrouwensgoederen. Als gevolg van hun specifieke kennis en kunde is het zowel voor de patiënt als voor verzekeraars onmogelijk om de kwaliteit van geleverde zorg te bepalen. Om tot echt zinnige en zuinige zorg te komen zijn dappere dokters met beroepseer cruciaal. Een perfect voorbeeld hiervan is de beter-niet-doen lijst, die recentelijk door NFU, de koepel van academische ziekenhuizen, werd gepresenteerd. De lijst bevat 1366 behandelingen die artsen beter kunnen nalaten omdat hier geen wetenschappelijk bewijs voor bestaat. Met de lijst laten de artsen zien dat zij opkomen voor hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Een beroepsgroep die goed functioneert, verdient geen wantrouwen. Laat de beroepsgroep aangeven wat zinnig is en wat niet. Zonder betrokken professionals zullen verzekeraars er nooit in slagen om verzekerden zo goed mogelijke zorg voor een zo laag mogelijke prijs te bieden. Dit vraagt om een andere verhouding: eén waar de professional de ruimte krijgt om zo goed mogelijke zorg te leveren en uithangbord wil zijn van zinnige en zuinige zorg. Zorgverzekeraars moeten alle belemmeringen opruimen die het handelen naar beroepseer in de weg staan en zoveel mogelijk een beroepseercultuur voeden. Een herstructureringsfonds voor ziekenhuizen nieuw denken,een omzetplafond is oud denken.
Overbodig
Door uit te gaan van klassiek economische modellen die uitgaan van eigenbelang en wantrouwen, zijn zorgverzekeraars alleen komen te staan. Niet voor niets groeit de steun voor het Nationaal Zorgfonds, een initiatief dat de zorgverzekeraars in één klap overbodig moet maken. Zorgverzekeraars moeten meer faciliteren vanuit beroepseer. Doen zij dit niet, dan zal het door zorgverzekeraars opgeroepen wantrouwen hen uiteindelijk zelf de kop kosten.
Corné van der Meulen en Thijs Jansen
Onderzoeker en directeur bij de Stichting Beroepseer
