In november 2017 is staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) gestart met rondetafelgesprekken over het Nationaal Preventieakkoord. De uitkomst van deze gesprekken is dat het akkoord niet alleen zal gaan over de aanpak van roken en overgewicht, maar ook over het terugdringen van problematisch alcoholgebruik. Bij het thema overgewicht horen ook de onderdelen bewegen en voeding.
Dat voor deze drie items is gekozen, is terecht. In Nederland sterft elk half uur een persoon als gevolg van roken. Hoewel het percentage rokers blijft dalen, is de verwachting dat in 2040 nog 14 procent van de volwassenen rookt. We worden steeds zwaarder, in 2040 heeft 62 procent van de volwassen Nederlanders overgewicht. In 2016 was 9 procent van de volwassen bevolking een overmatige drinker, maar de toekomstige ontwikkelingen in alcoholgebruik zijn onzeker. Het gaat mij er als arts niet om uit te leggen wat de gevaren zijn, maar de vraag voor te leggen wie de aanpak en uitvoering van het terugdringen van deze risico’s gaat betalen.
Regeerakkoord
De overheid heeft in het regeerakkoord aangegeven dat er in deze kabinetsperiode voor preventie en gezondheidsbevordering 170 miljoen euro beschikbaar is, daarna 20 miljoen per jaar. Het akkoord meldt ook steun aan de doelstelling om te komen tot een rookvrije generatie en het kabinet wil de tabaksaccijns verhogen. Problematisch alcoholgebruik wordt aangepakt, maar niet duidelijk is hoe. De Gezondheidsraad, het adviesorgaan van de overheid over de inhoud van de zorg, heeft een duidelijk advies gegeven richting de burger: “drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag”.
Verzekeraars zullen pas in actie komen als de overheid een geoormerkt budget voor preventie heeft benoemd. Ook zij hebben deelgenomen aan de rondetafelgesprekken. Dan zal preventie op dezelfde manier betaald worden als alle overige kosten van de curatieve sector (in 2018 naar verwachting 48,7 miljard euro).
De vervuiler betaalt
De weg die ik zou willen bewandelen is een andere. Als fabrikanten doelbewust ongezonde producten op de markt brengen en dat hun verdienmodel is, dragen zij ook die kosten van de gezondheidszorg die het de maatschappij kost om het individuele gedrag nadien weer bij te sturen. Denk aan de Stop met roken-programma’s, de verslavingszorg, dieetinterventie, bij kankerbehandeling, maar ook in de huisartsenzorg: de ketenzorg. En ook de kosten voor maatregelen om het alcoholgebruik aan te pakken: campagnes gericht op specifieke doelgroepen, prijsmaatregelen, verminderen van verkooppunten, beperken reclames, inzetten op een cultuur van sport zonder drank en meer aandacht voor alcohol in de zorg en op school.
In 2016 doet een vrouw met longkanker aangifte tegen vier fabrikanten van de tabaksindustrie. Het gaat om een strafrechtelijke procedure omdat de tabaksindustrie criminele activiteiten wordt verweten, zoals het niet transparant toevoegen van hoestdempende middelen, smaakstoffen en het beïnvloeden van testuitslagen. Daarnaast wordt de industrie verweten zich te veel te focussen op jongeren, als een potentieel nieuwe groep verslaafden. Deze aangifte betekent dat het Openbaar Ministerie nu aan zet is.
Stroomversnelling
De publiciteit rondom deze zaak is in een stroomversnelling gekomen door de gedrevenheid van de advocaat, maar ook door het aansluiten bij de aangifte van zorginstellingen, het KWF en zelfs de gehele verslavingszorg. En hoewel in Nederland politiek en rechtspraak gescheiden zijn, zal de overheid niet weg kunnen kijken bij de uitkomst, welke dat ook zal zijn. Want de gezamenlijke aanklacht liegt er niet om: zware mishandeling, opzettelijke benadeling van de gezondheid en valsheid in geschrifte. Tot nu toe zijn alleen civiele zaken gevoerd tegen de tabaksindustrie, maar geen strafzaken. Het buitenland kijkt mee met deze zaak, die al “the Dutch case” wordt genoemd.
In een eerdere blog over preventie heb ik geprobeerd duidelijk te maken dat de verantwoordelijkheid voor fabrikanten niet ophoudt met het vermarkten van ongezonde producten en het hebben van een goede persvoorlichter. Daarbij zegt beeld meer dan tekst: bij roken, bij voeding, bij bewegen, bij alcohol. We gaan zien hoe de discussie in Nederland over de betaalbaarheid en het bekostigen van preventieve maatregelen gaat verlopen.
Anton Maes
Huisarts N.P
