Afgelopen zaterdag 13 oktober verscheen een groot interview met Wouter Bos in de Volkskrant met als titel ‘Stop met wegduiken voor pijnlijke keuzes is de zorg’. Een prikkelende oproep die ik volledig onderschrijf waar het de ‘dure geneesmiddelen’ betreft. Niet waar het de ziekenhuizen betreft.
Op het gebied van de dure geneesmiddelen zal sneller dan we denken aan de noodrem getrokken moeten worden omdat de kruik van de farmaceutische industrie zolang te water gaat tot hij barst. De enige die de keuze om een medicijn niet meer te vergoeden kan en moet maken is de politiek. Dat kan echt niet door de arts in de spreekkamer, of door de bestuurder.
Tot zover het eenvoudige deel van de pijnlijke keuzes. In het artikel wordt ook genoemd dat het CPB in 2016 heeft aangegeven dat de oplossing voor de betaalbaarheid van de zorg niet meer zit in alsmaar doelmatiger werken. Verder wordt terecht door Bos gesteld dat de zorg en met name de zorgverleners aan de grenzen zijn van hun kunnen. De rek is eruit en meer geld gaat dat overigens niet oplossen. De mensen in de zorg zijn het helemaal zat.
Kleine ziekenhuizen
Nee, echt interessant wordt het artikel als het over grote en kleine ziekenhuizen gaat. De suggestie wordt gewekt dat het sluiten van kleine ziekenhuizen ook een pijnlijke keuze is die bijdraagt aan de betaalbaarheid. Kleinere ziekenhuizen zijn door hun omvang ondoelmatiger, omdat ze de dure infrastructuur niet goed kunnen benutten. Verder doen kleinere ziekenhuizen in kwalitatieve zin onder voor de grotere omdat ze minder ingrepen doen. Graag wil ik hier eens een andere mening tegenoverstellen.
Allereerst zijn kleinere ziekenhuizen in werkelijkheid goedkoper dan grotere ziekenhuizen. Hun prijzen liggen gewoon lager voor identieke zorgproducten en de kleinschaligheid werkt doelmatigheid juist erg in de hand. Korte lijnen maken dat er minder tijd en middelen verloren gaan. Verder denk ik dat kleinere ziekenhuizen door kortere lijnen met de huisartsen en het vertrouwen dat ze bij patiënten hebben, minder snel opschalen naar complexere zorg als de toegevoegde waarde daarvan beperkt is. Ook dit werkt kostenbesparend, maar is niet gemakkelijk aan te tonen. Verder blijkt bij iedere fusie dat schaalvergroting de kosten opdrijft.
Concentratie van zorg
Dan, als tweede, de kwaliteit die beter wordt bij grotere aantallen. De wetenschappelijk onderbouwing daarvan is dun omdat er te veel variabelen door elkaar lopen. Verder heeft de concentratie van complexere ingrepen uit de kleinere ziekenhuizen al voor een groot deel plaatsgevonden. Meer winst valt te halen op het niveau van de grotere (STZ) ziekenhuizen. Dat ene prostaatcentrum in Nederland komt er bijvoorbeeld maar niet. Een belangrijker punt is dat complexiteit en kwaliteit zich slecht tot elkaar verhouden. Hoe complexer het ziekenhuis, hoe ingewikkelder het wordt om de kwaliteit op niveau te houden. Probeer in een groot ziekenhuis de zorg maar een goed af te stemmen als een patiënt vier aandoeningen heeft en voor de vijfde geopereerd moet worden. Dat gaat in een klein ziekenhuis echt veel gemakkelijker.
Tot slot is een interessante observatie dat bij een normale opschaling iedere volgende laag steeds kleiner wordt. De huisartsen zien dan de meeste patiënten, vervolgens kan 80 procent van de patiënten behandeld worden in algemene (dus kleinere) ziekenhuizen. De volgende 15 procent moet dan echt naar een ziekenhuis met de complexe infrastructuur en de laatste vijf procent moet echt naar een academisch ziekenhuis. Er gebeurt echter wat anders, namelijk dat de laag van de algemene ziekenhuizen wordt weggedrukt. Ze kregen al lagere prijzen, maar zijn ook kwetsbaar doordat ze betrekkelijk makkelijk opgeofferd worden. Voorbeelden te over. Het hele systeem wordt echter duurder omdat vervolgens meer patiënten worden behandeld in een grotere en dus duurdere setting. En, groter is complexer, dus het waarborgen van de kwaliteit en veiligheid wordt ingewikkelder.
Als prijzen en kwaliteit transparant zouden zijn, dan zou het systeem zich vanzelf naar evenwichtige verhoudingen ontwikkelingen. Maar we zijn helaas het enige land in de wereld met een zorgmarkt waar de zorgconsument hier geen enkel inzicht in heeft.