‘ACM heeft gefaald als toezichthouder’

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) moet per direct de uitzonderingsregels op de mededingingswet, die huisartsen buiten die wet houden, opheffen. Dat is een van de conclusies in het rapport ‘Goede zorginkoop vergt gezonde machtsverhoudingen’ die onderzoekers Edith Loozen en Marco Varkevisser woensdag presenteerden tijdens het AmCham Zorgforum in Sociëteit De Witte in Den Haag.

“Huisartsen hebben geen zin in marktwerking en geen zin in mededingingstoezicht. Dus we moeten ze in de gaten houden”, zei Loozen tijdens de presentatie. Daarnaast moet er een stop komen op alle ziekenhuisfusies, tot er een effectieve wetswijziging is om marktconcentraties een halt toe te roepen.

“De boodschap is helder en duidelijk”, moest ook Frederik van Doorn, beleidsmedewerker van het ministerie van VWS, toegeven. De toezichthouder op de zorg heeft gefaald, aldus de onderzoekers. De Mededingingswet, als basis waarop de ACM kan ingrijpen, en de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) – nu een middel voor de NZa, straks mogelijk voor ACM – vormen een goed instrumentarium. Alleen wordt dat instrumentarium niet goed ingezet. Er is sprake van over- en ondertoepassing.

Kwaad bloed

In de eerstelijnszorg is de Mededingingswet te streng toegepast. Er zijn flinke boetes opgelegd voor het door de Landelijke Huisartsen Vereniging geadviseerde informele vestigingsbeleid. Die waren onterecht, bepaalde de rechter later. Het zette kwaad bloed bij de huisartsen. Daarop heeft de ACM haar uitgangspunten voor het mededingingstoezicht herijkt. “Dat is een vreemde boodschap. Waarom geeft ACM niet gewoon toe dat de boetes onterecht zijn opgelegd?”, vroeg Loozen af.

In de ziekenhuiszorg was juist sprake van ondertoepassing van de Mededingingswet. ACM en NZa hebben tien jaar lang de ziekenhuizen geen strobreed in de weg gelegd in hun fusiedrang, oordelen de onderzoekers. Pas in juli 2015 werd de eerste voorgenomen ziekenhuisfusie verboden; die van Stichting Albert Schweitzer Ziekenhuis en de Rivas Zorggroep. Het is nog maar de vraag of dit een fundamentele koerswijziging heeft ingeluid.

Capaciteit

Volgens Bart Broers, directeur Taskforce Zorg van ACM, heeft de toezichthouder te kampen gehad met capaciteitsproblemen. “Het toezicht op de eerstelijnszorg is inmiddels verdubbeld”, zo vertelde hij in Sociëteit De Witte. En de uitgangspunten zijn veranderd. Als huisartsen lokale samenwerkingsverbanden aangaan die goed zijn voor de patiënt, dan is er niks aan de hand, vindt ACM. Ook Frederik van Doorn van VWS verdedigde de toezichthouder. “ACM wil de onzekerheid over samenwerking wegnemen en is juist daarom terughoudend.”

Daarnaast blijft de autoriteit het fusietoezicht op de ziekenhuizen doorontwikkelen, legde Broers uit. De ACM heeft daarvoor budget gekregen van VWS. De ontwikkeling is zowel inhoudelijk als praktisch. “Er komt ook hier capaciteitsuitbreiding”, zei Van Doorn. “De inhoudelijke kennis halen we bij andere professionals, de melders, maar ook IGZ en het Zorginstituut”, aldus Bart Broers.