Die zwakte manifesteerde zich al in de eerste coronagolf, toen mitigatie het landelijke beleid werd. Voor het Zuiden, dat overspoeld werd door een tsunami, was dat misschien het maximaal haalbare. Maar Noord-Nederland had meer baat bij indammen en deed dat ook succesvol.
Coronadashboard
In de tweede coronagolf was er een landelijk dashboard. Maar de landelijke alarmbellen waren gemiddelden voor het hele land. Het gemiddelde kon nog wel onder een kritische grens zijn, maar daarmee zag je de brandhaarden niet in de grote steden. Friedrich: “De tweede golf ging van Spanje, via Frankrijk en België naar Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Het virus reisde mee met studenten die op vakantie waren gegaan. In vakantiehubs mengden ze met elkaar. Mobiliteit en mixen, dat is ideaal voor het virus.”
Regionaal zorgbeleid
Nederland mist een bestuurlijk systeem om landelijk beleid op regionaal niveau te finetunen, vindt Friedrich. “In Italië en Duitsland gebeurt dat wel. In de deelstaat Noordrijn-Westfalen, met 18 miljoen inwoners vergelijkbaar met Nederland, zijn er wel 54 Kreisen. In de ene Kreis gaan de scholen en horeca dicht, in de andere niet.”
Nederland zal gezondheidsbeleid op een nieuw regionaal niveau moeten gaan organiseren, is de overtuiging van Friedrich. “Dat het niet regionaal gebeurt, komt doordat dat niveau bestuurlijk niet bestaat. Daarnaast is er nog een psychologische blokkade. Nederland is niet gewend om regionaal te denken. Maar Nederland is te groot voor landelijk beleid en de provincies zijn te klein. Een regio met 1,5 tot 3 miljoen inwoners is de ideale eenheid voor acteren in de zorg, ook voor preventie.”
Vijf zorgregio’s
Voor Nederland denkt Friedrich aan vijf hoofdregio’s: West, Noord, Zuid, Oost en Centrum. Per regio zijn er vijf veiligheidsregio’s voor maatwerk. “Het werkt niet als alleen de burgemeester van Amsterdam een maskerplicht invoert in een paar straten. Maar als heel regio West medio augustus in lockdown was gegaan, had je de toename van de tweede golf in het hele land kunnen beperken. Hit hard and early.”
Europese afstemming
Critici op regionaal beleid wijzen naar Europa als schrikbeeld. Als elke regio, net zoals elke EU-lidstaat, zijn eigen gang gaat, wordt het chaos. “Je moet de gezondheidszorg regionaal organiseren, zonder de landelijke afstemming los te laten’, zegt Friedrich. ‘Dat moet ook binnen Europa gebeuren. Het coronavirus kent geen grenzen. Het reist mee met toeristen en vrachtwagenchauffeurs. Als lidstaten hun beleid niet goed afstemmen, gaat het virus als een golf door Europa. Dat maakt ons zwak en kwetsbaar. Als Nederland op 26 juni alles versoepelt en dat niet afstemt met de buurlanden, wordt Nederland een hotspot in vakantietijd.”
400 Europese zorgregio’s
Gezondheidsbeleid, preventie en infectiebestrijding, de uitvoering moet allemaal op regionaal niveau gebeuren in heel Europa. “Europa telt 350 tot 400 gezondheidszorgregio’s. Het is helemaal niet ingewikkeld om daar beleid voor te coördineren. De EU-lidstaten hebben daarin nog wel een grote rol. Zij zouden dat moeten faciliteren. Zij hebben het geld en de macht, maar ze missen de efficiency voor effectief beleid op regionaal en continentaal niveau.”
‘Wij zijn Europa’
Coördineren en faciliteren is een zaak van de EU, maar Europees beleid maken doe je niet met vertegenwoordigers in Brussel. “Brussel is niet Europa, wij zijn Europa. Beleid maken doe je in regionale netwerken. Die werken samen en leren van elkaar. Als er een hotspot is in Portugal of Griekenland, dan voel ik me daar in Nederland of Duitsland verantwoordelijk voor. We moeten elkaar helpen.”
Friedrich gaat per 1 januari 2022 aan de slag als bestuursvoorzitter van het Universitätsklinikum Münster.
Lees ook op Zorgvisie: Alex Friedrich: ‘Nederland moet zorgcapaciteit met 20 procent uitbreiden’ of lees het hele interview in Zorgvisie Magazine dat 26 september verschijnt.
