Om de spoedzorg toegankelijk te houden en te voorkomen dat andere vormen van zorg in de verdrukking raken, moet de schotten in de zorgketen verdwijnen. Dat vraagt van alle delen van de keten grote aanpassingen. Dat schrijft adviesbureau fluent na een onderzoek in samenspraak met deskundigen uit het hele zorgveld.
In sommige regio’s heeft de druk op de Spoedeisende Hulp (SEH) al geleid tot opnamestops. Uit het onderzoek van fluent blijkt dat het aantal stops is in het eerste kwartaal van 2017 weliswaar gelijk is gebleven aan het laatste kwartaal 2016, maar dat de duur met 50 procent toegenomen. Hierdoor neemt ook de werkbelasting voor de SEH in de regio enorm toe.
Dat de toegenomen druk ontstaat doordat er meer kwetsbare ouderen op de SEH komen, is evident. De extramuralisering van de zorg heeft de afgelopen jaren het aantal spoedopnames onder ouderen verhoogd met bijna 30 procent. Verder constateren de onderzoekers dat ouderen in slechtere conditie het ziekenhuis uit dan dat ze er in gingen. Een teken dat ouderen meer gebaat zouden zijn bij een andere vorm van zorg.
Voor ziekenhuizen betekent de toename van spoedzorg ook een grotere belasting op de diagnostische en klinische capaciteit van het, waardoor de planbare zorg vermindert en er wachtlijsten ontstaan.
Oorzaken
Het rapport van fluent komt een dag na de rapportages van de elf Regionale Overleggen Acute Zorg (ROAZ). Daaruit bleek dat de overbelasting van Spoedeisende Hulpafdelingen niet alleen grootstedelijk probleem is. Ook in regio’s als Twente en Oost-Achterhoek en Zuidwest-Nederland, staat de acute zorg onder druk. Dit komt doordat er ook in deze regio’s steeds vaker kwetsbare ouderen op de SEH belanden. De regio’s geven in hun rapportages aan dat de toegang tot acute zorg nog wel is gewaarborgd, maar zij verwachten voor de toekomst geen afname van de stroom kwetsbare ouderen.
Zowel de regionale rapporten als het rapport van fluent wijzen vergrijzing en langer thuiswonende ouderen aan als oorzaak, maar ook personeelstekorten spelen een rol. Beide rapportagen constateren ook dat de verschillende delen van de zorgketen nog te weinig met elkaar samenwerken.
Vanuit de regio’s wordt gerapporteerd dat ouderen vanuit de SEH soms niet terug naar huis kunnen, maar dat er vervolgzorg evenmin snel kan worden georganiseerd.
Oplossingen
In de regio’s worden intussen teeds meer initiatieven ontplooid en worden afspraken gemaakt om de problematiek te tackelen. Dat gaat bijvoorbeeld over het gezamenlijk opleiden en uitwisselen van personeel tussen Regionale ambulance Voorziening (RAV) en SEH en het flexibeler inzetten van personeel.
Binnen de regio’s zoeken ziekenhuizen ook meer contact met zorgverzekeraars en de VVT-sector om vervolgzorg te organiseren. In sommige regio’s wordt gewerkt aan het opzetten van één loket voor 24/7 informatie over de beschikbaarheid van bedden voor vervolgzorg, en zijn er regio’s die wijkverpleegkundigen en transferverpleegkundigen inzetten op de SEH of Huisartsenpost (HAP) om ervoor te zorgen dat ouderen die na een HAP- of SEH-bezoek naar huis gaan thuis tijdig de juiste zorg krijgen en de kans op heropnames verminderd wordt.
Sinds dit jaar wordt verblijf in de eerstelijn vergoed vanuit de Zorgverzekeringswet. Minister Schippers heeft daar 30 miljoen euro extra voor uitgetrokken. Dat leidt er al toe dat er meer initiatieven op dit gebied aan het ontstaan zijn.
Ketenoptimalisatie
fluent ziet in ketenoptimalisatie de oplossing. “Focussen op procesverbeteringen is onvoldoende om de veranderende omgeving op te vangen. Hierdoor staat tevens de zorgorganisatie centraal, niet de patiënt”, schrijven de onderzoekers. “Alleen door de ketenzorg te optimaliseren kunnen we waarde creëren voor de patiënt. Pas dan worden zorgprofessionals gestimuleerd om de patiënt naar de plek te sturen waar hij/zij het beste af is. Daarnaast moeten organisaties wel hun processen blijven optimaliseren.”
Ketenoptimalisatie vereist dat alle spoedzorg centraal is geregeld. “Als mensen met medische klachten bij één (telefonisch) loket terecht kunnen, zie je dat bijvoorbeeld patiëten met welzijnsklachten, die eerstelijnsobservatie nodig hebben, door de juiste zorgverleners worden geholpen. Dat voorkomt onnodige hospitalisatie ouderen.”
Huisartsen, medisch specialisten en (wijk)verpleegkundigen zouden moeten samenwerken om zorg zo veel mogelijk thuis te bieden. Zorgprofessionals hebben daarbij inzicht in elkaars dossier én in de drukte en capaciteit van SEHs, HAPs, beddenhuizen ziekenhuizen en V&V. “Centraal inzicht in (gecombineerd) patiëntendossier is noodzakelijk”, aldus fluent.
Het adviesbureau ziet ook heil in e-heath, bijvoorbeeld bij het monitoren van mensen met een chronische ziekte. “De vroeg monitoring van chronisch zieken middels e-health en preventieve consulten leidt tot een betere kwaliteit van leven voor patiënten. Ze krijgen minder complicaties en daarmee minder mogelijke restschade”, stelt het onderzoek. Hiertoe moet de patiënt zelf ook goed voorgelicht zijn over zijn eigen gezondheid.
Bekostiging
Al deze veranderingen vragen ook om andere vormen van financiering van de zorg, stelt fluent tot slot. Ook de financiering zou in de keten moeten geschieden. Daarnaast moet naar kwaliteit van zorg beloond worden en niet naar productie. “Sturen op kwaliteit voor de patiënt leidt tot optimale zorg. Sturen op productie leidt tot maximale zorg.”
Volgens de onderzoekers zal het toegankelijk houden van de SEH bovenal neerkomen op de capaciteit van zorgorganisaties om af te stappen van de bestaande organisatiestructuren. “Samenwerken om de beste zorg te leveren, in plaats van werken als silo met eigen belang en omzet”, aldus fluent.
