17.4.2015 ÄZ: Wie eine Branschutzmauer hat eine Firewall die Aufgabe, das Praxisnetz vor Malware-Attacken und Datendieben zu schützen. Oft sind die Firewalls direkt in den Internet-Router integriert. © weerapat1003 / fotolia.com Ärzte Zeitung / 073a17 / 17.04.2015
De inlichtingendienst AIVD doet geen toezeggingen om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) aan te passen om het delen van medische informatie aan banden te leggen. De artsenfederatie KNMG, die eerder nog felle kritiek leverde op de zogeheten sleepwet, is gerustgesteld. Ten onrechte, stelt deskundige Fransje Snijders, die op basis van de informatie van de AIVD concludeert dat medische gegevens nog steeds niet beter beschermd worden via de wet.
Nadat de KNMG begin dit jaar ‘urgente zorgen’ uitsprak over de nieuwe Wiv, waarover woensdag een raadgevend referendum wordt gehouden, antwoordde de AIVD recent met geruststellende woorden. Over de gevraagde aanpassingen aan de Wiv wordt echter met geen woord gerept. De KNMG stelt dat de AIVD de artsenfederatie heeft verzekerd dat wanneer de dienst op medische gegevens stuit, de AIVD deze niet mag inzien en “in principe” direct zal verwijderen. Want dit is in de wet vastgesteld.
Als de AIVD via de sleepnetmethode bulkinformatie verzamelt, kunnen daar als bijvangst persoonlijke gezondheidsgegevens van patiënten tussen zitten, bijvoorbeeld spraakopnames, e-mails, faxen van consulten tussen dokters en patiënten en tussen hulpverleners onderling. De AIVD mag ook geen databestanden met medische gegevens of patiëntendossiers van willekeurige personen hacken, zegt de dienst. Daarmee is de vrees weggenomen, zo schrijft de KNMG, dat de AIVD in bulk verzamelde privacygevoelige gezondheidsgegevens zonder meer kan gebruiken en delen.
Medische toets
In januari uitte de KNMG nog felle kritiek op de sleepwet. Samen met de NVZ en de V&VN sprak de artsenfederatie haar urgente zorgen uit over de bescherming van patiëntgegevens in de Wiv. De verenigingen pleitten er toen voor om de wet aan te passen met twee uitvoerende regels. De eerste aanpassing die de organisaties voorstelden, was om een onafhankelijke medische toets in te bouwen. Die zou medische gegevens uit de bijvangst moeten verwijderen zodat deze niet door de AIVD kunnen worden gebruikt. De tweede betreft het filteren van bijvangst voordat gegevens aan het OM en buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten worden verstrekt. Daarbij verwees de KNMG nog eens op het medisch beroepsgeheim en het belang daarvan voor patiënt en arts.
De AIVD reageerde begin maart hierop, onder andere met de website Is de AIVD geïnteresseerd in mijn medische gegevens? en met verduidelijkingen naar de KNMG. Als het onvermijdelijk is voor het inschatten van dreigingsgevaar mag de inlichtingendienst, na toestemming van een toetsingscommissie met twee rechters, medische dossiers inzien.
In uiterste gevallen mag de AIVD een arts inzetten als vrijwillige informant en vragen naar psychische stoornissen en eventuele medicatie van een patiënt. De arts is niet verplicht hieraan mee te werken. De AIVD mag met buitenlandse collega-diensten ook zogenaamde ‘ongeëvalueerde gegevens’ delen. Dat zijn gegevens waarvan nog niet is vastgesteld wat de inhoud is, zoals een harde schijf uit een computer. Maar dat mag alleen met toestemming van de minister, en een commissie houdt toezicht hierop.
Een woordvoerder van de KNMG zegt dat de artsenfederatie een bijeenkomst met de toetsingscommissie gaat organiseren “om te overleggen hoe zij aankijken tegen het verwerken van medische gegevens door de AIVD en zo nodig extra aandacht te vragen voor het belang van de bescherming van medische gegevens. Het opnemen van de extra waarborgen die de KNMG als mogelijkheid zag, wordt daardoor niet meer verder onderzocht.”
Medische gegevens
Dat de KNMG door de woorden van de AIVD is gerustgesteld, komt de artsenfederatie nauwelijks op kritiek te staan. “Daar zullen zij wel grond voor hebben. Laten we eerst het referendum afwachten”, stelt een woordvoerder van de NVZ. De Autoriteit Persoonsgegevens laat weten dat zij niet gaat over de uitvoering van de Wiv.
De V&VN, beroepsvereniging van verpleegkundigen, is wel kritisch over de Wiv. De gegevens die verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten verzamelen over hun patiënten en cliënten, worden volgens V&VN “onvoldoende beschermd” in de nieuwe wet.
Ook internist acute geneeskunde Fransje Snijders heeft wel wat aan te merken op de sleepwet. Zij is voorzitter van de Johannes Wier Stichting en nam namens Amnesty International een filmpje op waarin zij haar bezwaren tegen de Wiv uit. “Er is geen wettelijke plicht om aangetroffen medische gegevens direct te verwijderen, zoals die er wel is voor advocaat-cliënt-communicatie”, aldus Snijders. “Als inlichtingendiensten die toch willen gebruiken dan kan dat alleen met toestemming van de rechter. Ik lees niets over dergelijke waarborgen voor medische gegevens.”
Geen zicht op misbruik
Een ander bezwaar van Amnesty International is dat de inlichtingendiensten de ongeëvalueerde data gewoon mogen delen met ieder democratisch land, maar de diensten weten niet precies wat ze delen en hebben geen zicht op de risico’s die dat met zich meebrengt, zo zegt Snijders. “Bovendien is er geen toezicht op misbruik van de data door de ontvangende partij, want toezicht reikt niet over de grens.” Snijders besluit: “Op basis van de informatie die ik nu heb is mijn conclusie dat medische gegevens nog steeds niet beter beschermd worden via de wet.”
