‘Betrek zorgverleners vroegtijdig bij digitale innovaties’

De verwachtingen van digitale innovaties zijn al jaren hooggespannen. Ze zouden een oplossing kunnen bieden voor personeelskosten, de zorg meer toegankelijk kunnen houden en de stijgende kosten inperken. Er wordt daarom ook veel geld en moeite gestoken in de ontwikkeling van hulpmiddelen zoals app. Het Rathenau Instituut ziet dat ondanks deze investeringen de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de gezondheidszorg nog altijd onder grote druk staan.

Feelee en The Box

Het Rathenau Instituut onderzocht daarom hoe de effectiviteit van digitale innovaties in de zorg is te verhogen. Het instituut analyseerde daartoe twee recente innovaties, en keek daarbij met name naar de rol van zorgverleners. Het ging enerzijds om een app die jongeren in de forensische jeugdzorg helpt om hun emoties te reguleren, Feelee. De andere innovatie, The Box, omvat een app en een doos meetinstrumenten, waarmee mensen na een hartinfarct thuis onder meer hun bloeddruk kunnen meten.

De analyses van Feelee en The Box laten zien dat zorgprofessionals verschillende rollen spelen in alle fases van het innovatieproces. Ze zijn mede-ontwikkelaars, onderzoekers, proefpersonen en ambassadeurs. Zorgverleners blijken hierbij de juiste vragen te stellen: willen gebruikers en patiënten of cliënten het wel, sluit het aan bij hun wensen, verwachtingen en routines? Dit leidt tot digitale innovaties die goed aansluiten bij het dagelijks werk van zorgprofessionals en de wensen en behoeften van patiënten of cliënten.

Zorgsysteem als geheel

‘Vaak wordt technologie als uitgangspunt genomen bij innovatie’, zegt Sophie van Baalen, onderzoeker bij het Rathenau Instituut. “Maar ook sociale, economische en juridische factoren zijn belangrijk. Is er bijvoorbeeld wel een partij die voor lange tijd wil betalen voor gebruik van de innovatie? Ook moet je kijken naar het zorgsysteem als geheel. We zien bijvoorbeeld dat een innovatie die de werkdruk verlaagt bij de ene groep zorgverleners, juist leidt tot een hogere werkdruk bij andere zorgverleners. Om structurele, duurzame oplossingen te vinden voor knelpunten in de zorg, moet je een benadering kiezen die rekening houdt met al die factoren.”

De belangrijkste conclusies uit het onderzoek:

• Zorgverleners kunnen in alle fasen van een innovatietraject en op verschillende manieren een waardevolle bijdrage leveren aan een goede inbedding van digitale innovaties in de zorg;
• Het zorgsysteem is complex en moeilijk toegankelijk voor externe partijen die digitale technologische innovaties willen ontwikkelen voor, en inbedden in, de zorgpraktijk. Het betrekken van zorgverleners is een goede manier om toegang te krijgen en de weg te vinden;
• Het zorgsysteem bestaat uit veel verschillende zorgpraktijken die onderling sterk kunnen verschillen waardoor een snelle opschaling van digitale zorginnovaties lastig is. Een goede inbedding in de ene zorgpraktijk biedt nog geen garanties voor een goede inbedding in een andere zorgpraktijk. Zorgverleners hebben daarom ook in de opschalingsfase een belangrijke rol te spelen.

Aanbevelingen

Het Rathenau Instituut komt met een aantal aanbevelingen voor beleidsmakers, zorgverleners en zorginstellingen om de impact van digitale innovaties te vergroten:

• Voor innovators: anticipeer op de inbedding van de innovatie door zorgverleners tijdig en actief te betrokken bij het innovatieproces;
• Voor zorgverleners: sta ervoor open om in een of meerdere rollen actief betrokken te zijn bij digitale innovatie in de zorg, zodat in de ontwerpkeuzes beter rekening gehouden kan worden met wat zorgverleners belangrijk en waardevol vinden;
• Voor zorginstellingen: creëer ruimte voor innovatie en voor betrokkenheid van zorgverleners bij innovatie;
• Voor politici en beleidsmakers: maak publieke steun voor digitale zorginnovatie afhankelijk van het gebruik van een inbeddingsgerichte innovatie-aanpak;
• Voor politici en beleidsmakers: zorg dat financiële arrangementen in de zorg meer ruimte bieden aan zorgverleners en zorginstellingen om betrokken te zijn bij (digitale) zorginnovatie en hun bredere toepassing en opschaling in het zorgsysteem.