18.2.2013 ÄZ: (Noch) kein Ende in Sicht - das Tauziehen um den neuen EBM geht in die entscheidende Phase. © Olly / fotolia.com Ärzte Zeitung / 031a04 / 18.02.2013 18.02.13 springermedizin.de
Het landelijk bestuur van ouderenbond ANBO heeft op dubieuze gronden de statuten van de vereniging veranderd waardoor het landelijke bestuur meer te zeggen heeft gekregen over de koers ten opzichte van de lokale afdelingen. Dit schrijft voormalig lokaal bestuurder Hetty Zwamborn in ‘Brandbrief. De andere waarheid over ANBO’. Door alle onrust bij de ANBO zijn het afgelopen jaar 56 duizend van de 180 duizend leden opgestapt, – oftewel: bijna eenderde van het totaal aantal leden.
De lokale bestuurders zijn in 2012 akkoord gegaan met een ingrijpende statutenwijziging, maar volgens Hetty Zwamborn is dat op dubieuze gronden gebeurd. In haar boek beschrijft ze uitvoerig de aanloop daarnaartoe. Ze baseert zich op drie jaar onderzoek, bestaande uit tientallen interviews met (ex)bestuurders. Daaruit rijst een beeld op van een landelijk bestuur, onder leiding van Liane den Haan, dat zich al jaren inspant om van de ANBO een professionele organisatie te maken. Zij heeft die ambitie vanaf haar aantreden in 2005. In de jaren daarna ontwikkelt zij daartoe plannen.
De eerste concrete stap is de opdracht aan Berenschot om een rapport op te stellen over verbetering van het interne functioneren van de vereniging. Dat stelt het adviesbureau op in 2009. Volgens Zwamborn zijn sommige constateringen in het rapport “pittig”, met name als het gaat om het functioneren van de professionals op het bureau en de interne communicatie. Het landelijk bureau zou zich niet aan toezeggingen houden, de relatie met de achterban is niet optimaal en er zou gebruik gemaakt worden van emotionele chantage – om maar enkele voorbeelden te noemen. Berenschot concludeert bovendien dat het niet mogelijk is “om een advies over de organisatie-inrichting op te stellen dat op dit moment op voldoende draagvlak kan rekenen”. Ook stelt het adviesbureau volgens Zwamborn dat een verandering van structuur niet raadzaam is zonder dialoog en draagvlak binnen de vereniging.
Samenvatting
Het Berenschot-rapport is niet openbaar gemaakt, volgens Zwamborn. Lokale ANBO-bestuurders en vrijwilligers zouden het niet hebben mogen inzien. Zij zouden slechts een samenvatting hebben ontvangen. ANBO-woordvoerder Renée de Vries: “We hebben inderdaad een samenvatting gestuurd, want het rapport is heel dik”. Zij biedt Skipr inzage aan, onder voorwaarde dat er niets uit geopenbaard wordt. Volgens de woordvoerder is ANBO “ook een bedrijf en interne rapportages bevatten concurrentiegevoelige informatie”. De redactie gaat niet akkoord met de voorwaarde om er niet uit te citeren. Berenschot verwijst desgevraagd naar de ANBO omdat het rapport in opdracht van de ouderenbond is geschreven.
Hoe het ook zij: het landelijk bestuur formuleert op basis van het Berenschot-rapport een toekomstvisie over de structuur, ANBO Anders, waarvoor de statuten moeten worden gewijzigd. Wat die visie is en hoe de statutenwijziging er moet uitzien, maakt het landelijke bestuur volgens Zwamborn pas bekend in 2012 – vlak voordat de leden stemmen over de statutenwijziging. In de jaren ervoor verwijst het landelijke bestuur wel regelmatig naar het rapport, blijkens het boek van Zwamborn. Den Haan en haar medestanders stellen steeds: de structuur moet op de schop, want dat adviseert Berenschot, volgens hen.
In de aanloop naar de besluitvormende vergadering in 2012 vinden er meerdere lokale en landelijke bijeenkomsten en vergaderingen plaats. Tijdens veel van die bijeenkomsten steken Den Haan en bestuurder Rinus Tazelaar, later voorzitter van de raad van toezicht, “hele monologen” af tegen vrijwilligers en leden, schrijft Zwamborn. Het landelijke bestuur brengt allerlei amendementen in stemming tijdens de Verenigingsraad, destijds het hoogste orgaan van ANBO, waar leden in meerderheid voor stemmen. Volgens Zwamborn doen zij dat vaak onder druk en zonder te beseffen dat ze akkoord gaan met ingrijpende veranderingen.
Te weinig animo
De vragen die een toenemend aantal lokale bestuurders heeft over de visie en de statutenwijzigingen, worden niet beantwoord. Even lijkt het erop dat dit wel gaat gebeuren: in de zomer van 2011 besluit het landelijk bestuur informatiebijeenkomsten te beleggen. Volgens Zwamborn reageren veel vrijwilligers door hun vakantie te verzetten. Toch blaast het landelijke ANBO-bestuur de bijeenkomsten af voordat de inschrijvingstermijn is verstreken, stelt de schrijfster in haar boek, omdat er te weinig animo voor voor zou zijn.
Bestuurders die vraagtekens zetten bij de gang van zaken of kritiek uiten, worden volgens Zwamborn geroyeerd en vervangen door bestuurders die loyaal zijn aan het landelijke bestuur. Op die manier “vallen” de gewesten Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht – waar Zwamborn toentertijd bestuurder was. Omdat die gewesten relatief veel leden vertegenwoordigen, is in de loop van 2012 volgens haar grotendeels duidelijk hoe de stemverdeling zal zijn op de besluitvormende bijeenkomst van de Verenigingsraad op 29 november.
Op die dag stemt de Verenigingsraad namens de leden in meerderheid voor de statutenwijziging. Dit is niet voor iedereen duidelijk op het moment zelf, afgaande op het boek van Zwamborn. De verenigingsraad stemt namelijk in met de zogeheten preadviezen, die het voorwerk zijn van de statutenwijziging. Uit de officiële documenten zou volgens Zwamborn niet blijken dat de verenigingsraad expliciet heeft gestemd over de statutenwijziging. Maar de voorzitter (toentertijd Rinus Tazelaar) heeft “kennelijk impliciet geconcludeerd dat daarmee ook het voorstel van het landelijk bestuur voor de statutenwijziging is aangenomen”.
Het resultaat van de statutenwijzigingen: de afdelingsbesturen zijn opgeheven, de gewesten zijn opgegaan in grotere regio’s, waar regio-coördinatoren de leiding hebben, en alle financiële middelen kunnen worden gecentraliseerd. Volgens betrokkenen is het afgelopen jaar tot veel mensen doorgedrongen wat de veranderingen betekenen. Afdelingen kregen loyaliteitsverklaringen voorgelegd, het landelijke bestuur voerde een tweede statutenwijziging door die de invloed van de nieuwe Ledenraad inperkt, de lokale bestuurders van ANBO worden beschuldigd van fraude en alle bankrekeningen van de afdelingen worden geblokkeerd. Als gevolg van de onrust die daardoor is ontstaan, zijn het afgelopen jaar tienduizenden leden vertrokken bij de ANBO. Nog eens een onbekend aantal lokale bestuurders en besturen is opgestapt uit onvrede over het in hun ogen “dictatoriale” optreden van directeur-bestuurder Liane den Haan.
Aantijgingen
ANBO-woordvoerder Renée de Vries laat weten het boek niet te hebben gelezen, maar afgaande op wat Skipr haar vertelt zegt ze: “Ik betwijfel of het de waarheid recht doet.” De “aantijgingen” van Zwamborn laat De Vries voor rekening van de schrijfster. “We werpen de aantijgingen verre van ons.” De Vries erkent dat door alle onrust veel leden en bestuurders zijn opgestapt, met de kanttekening dat vlak voor kerst het aantal leden weer iets lijkt toe te nemen.
In haar boek meldt Zwamborn een saillant detail: de lokale afdelingen zouden geld hebben gegeven aan het landelijke bestuur, omdat ANBO in 2004 bijna failliet ging door toedoen van de voorganger van Liane den Haan. Ongeveer een miljoen euro zou zonder voorwaarden zijn overhandigd, volgens de ex-bestuurder, nog eens een half miljoen euro werd renteloos geleend. Dit geld zou nooit zijn terugbetaald. De stelling dat ANBO geld zou hebben geleend van lokale afdelingen, klopt volgens Renée de Vries niet. “We zijn één organisatie, al het geld is gewoon van de vereniging.”
