‘Complexe patiënt in cure vaak op verkeerd spoor’

Circa 10 procent van alle verzekerde patiënten kampt met een combinatie van fysieke, psychische of sociaal-maatschappelijke problemen. Daarnaast heeft 12 procent van de Nederlanders twee chronische aandoeningen, 15 procent heeft er zelfs drie of meer. Door onder meer vergrijzing zal dit aantal naar verwachting de komende jaren verder groeien.

Advies

Hoe kan de medisch specialistische zorg deze groeiende groep bedienen op een manier die aansluit bij de individuele noden en wensen van de patiënt? Dat was de vraag die toenmalig minister Bruins in februari aan de RVS voorlegde. In het briefadvies ‘Hoor mij nou!’, dat op 15 oktober aan minister Van Ark is aangeboden, geeft de RVS een eerste antwoord.     

Verkeerde spoor

De RVS stelt vast dat mensen met meervoudige problemen worden geconfronteerd met een stelsel dat de zorg opknipt in een lichamelijk, een psychisch en een sociaalmaatschappelijk gedeelte. Alleen al door deze fragmentatie krijgen ze geen optimaal antwoord op hun hulpvraag. “Als je onvoldoende aandacht besteedt aan het samen begrijpen van de situatie van een patiënt dan kun je op het verkeerde spoor terecht komen en ga je dingen doen die misschien überhaupt niet passen bij de betreffende patiënt’’, zegt RVS-raadslid Jan Kremer in een interview met Zorgvisie. “Dat kun je medicalisering noemen of onnodige behandeling of onnodige diagnostiek.”

Context

Zodra patiënten met meervoudige problemen in de medisch specialistische zorg belanden, wordt er nog te vaak met een eenzijdig medische bril naar de problemen gekeken. “Doordat we onvoldoende aandacht aan de context schenken sturen we patiënten richting medisch specialistische zorg”, zegt Kremer. “Daardoor krijgen veel mensen een antwoord dat enkel op medische afwegingen is gebaseerd en niet op de gehele context.”

Geen passend middel

Door de veelheid van problemen blijkt het moeilijk om een diagnose te stellen. Vaak is niet goed vast te stellen hoe lichamelijke klachten en problemen op psychologisch, sociaal of financieel gebied op elkaar inwerken. Klassieke instrumenten voor patient empowerment, zoals ‘Samen Beslissen’, zijn voor deze groep geen passend middel om hun stem te laten horen.

Hulpnetwerk

Een fundamenteel andere benadering, die recht doet aan de complexiteit van de hulpvraag, is wat de RVS betreft dan ook op zijn plaats. De raad denkt daarbij aan een doorlopend gezamenlijk proces waarin zorgverleners, patiënten en hun naasten niet zozeer ‘Samen Beslissen’ als wel ‘Samen Begrijpen, Samen Proberen, Samen Reflecteren en Samen Leren’. Concreet betekent dit het samen stellen van een multidisciplinair hulpnetwerk op maat, waarin de coördinatie duidelijk is belegd.

Kosten

Deze aanpak kan volgens de RVS niet alleen voor patiënten en hun naasten van grote betekenis zijn, maar ook voor de maatschappij als geheel. Die draagt nu hoge kosten van eenzijdige en daarom vaak falende hulp aan mensen met complexe zorgvragen. Passende zorg waarbij de zorgvrager regie over eigen leven terugwint, kan daarnaast escalaties voorkomen en ook daarmee leed en kosten besparen.

Randvoorwaarden

Wil deze systematiek vruchten afwerpen, dan moet er volgens de RVS wel aan enkele randvoorwaarden worden voldaan. Zo moeten beleidsmakers, financiers, toezichthouders en bestuurders niet sturen op harde uitkomsten, maar op de kwaliteit van het samenspel van het hele hulpnetwerk. Daar hoort ook passende financiering bij. De RVS werkt dit punt in het briefadvies niet verder uit, maar spreekt wel van een aparte prestatie in de eerstelijnsbekostiging. Ook moet de gegevensuitwisseling tussen zorgverleners verbeterd worden. Bovendien verdient de patiëntvertegenwoordiging een betere juridische verankering.

Lees ook: RVS-raadslid Kremer wil ‘samen begrijpen’ tegen medicalisering