Bij complexe problemen in de zorg lukt het simpelweg niet om op voorhand een oplossing uit te dokteren, aldus Manon. “We hebben wel aanknopingspunten, maar er is niet één partij die het antwoord heeft. Je kunt het beste al doende leren. Denk dan bijvoorbeeld aan complexe vraagstukken, zoals de gezondheid van een regio verbeteren, omgaan met een plotselinge toename van acute patiënten, of de zorg op de juiste plek.”
De oplossing voor dergelijke problemen vind je niet op de tekentafel. “Je zit algauw met tien tot vijftien partijen aan tafel. Dat is een groot goed, want iedere partij heeft een stukje van de puzzel in handen, maar het is ook een kunst om elkaar te verstaan en om te gaan met die diversiteit. Zeker aan tafels waar zorg en sociaal domein bij elkaar komen valt nog veel te leren.”
Gedeelde ambities
Manon heeft een aantal adviezen hoe dit goed aan te pakken. “Allereerst een gedeelde ambitie ontwikkelen. Alle partijen moeten het erover eens zijn wat ze denken dat er aan de hand is en wat er moet veranderen. Investeren in een gezamenlijk beeld dus. Dat lijkt voor de hand liggend, maar vraagt vaak meer dan je denkt. Hebben we het vraagstuk écht samen doorwrocht? Hebben we ieders kennis en ervaring benut? Kunnen we het eens worden over een aanpak om ermee aan de slag te gaan?”
Een tweede factor is het doorgronden van de eigen motivaties, en de belangen en doelstellingen van alle partijen. “Iedere partner heeft zo zijn mogelijkheden en beperkingen. Partijen hebben altijd een goede reden om iets wel of niet te doen. Weten we goed waardoor de partijen gedreven worden? Wat betekent het voor een partner om mee te doen aan de samenwerking? Soms denken we het te weten en zijn we teleurgesteld waarom een partner wel of niet de handschoen oppakt. Maar begrijpen we voldoende waarom, en helpen we de ander om de stap toch te kunnen maken? Welk comfort heeft de ander nodig? Ook die vragen moet je beantwoorden.”
Elkaar verstaan
De derde factor, die eigenlijk een voorwaarde is om de eerste twee mogelijk te maken, heeft te maken met de relatie. “De partijen aan tafel zijn vaak zeer verschillend. Wijkverpleging, gemeente, het werkbedrijf, zorginstellingen, het sociaal domein… Noem maar op. De kans dat iedereen precies begrijpt wat een ander bedoelt, is klein. Als twee zorgbestuurders een term als ‘zorginkoop’ laten vallen, dan snappen ze precies wat er wordt bedoeld. Maar de anderen aan tafel hebben waarschijnlijk geen idee hoe dat precies werkt. Zorg er dus voor dat je elkaar echt leert verstaan.”
Voor dit laatste onderdeel, de kwaliteit van de dialoog, wordt vaak te weinig tijd vrijgemaakt. “Terwijl je juist daarin moet investeren. Als je dat voor elkaar hebt, gaat alles veel makkelijker. Voor een iteratieve werkwijze is dit eigenlijk zelfs een vereiste. Als er te veel partijen aan tafel zitten die niet goed begrijpen wat een ander bedoelt, dan moet het haast wel mislopen.”
Gevolgen corona
Corona heeft alles ingrijpend veranderd, omdat veel van het overleg en de communicatie nu digitaal verloopt. ‘Ik ben daar eigenlijk wel positief over. In het begin dacht ik: dit gaat niet werken, maar dat bleek niet te kloppen. Je kunt wel degelijk een relatie opbouwen en werken aan vertrouwen in een online setting.” Het overleg moet dan wel gestructureerd verlopen en met een iets strakkere regie. “Je hebt behoefte aan een goede voorzitter, die ervoor zorgt dat iedereen aan de beurt komt, om maar iets fundamenteels te noemen. Maar als je veel te bespreken hebt, kan een scherm ook focus bieden. Natuurlijk is het lastig, maar ik ben zeker hoopvol. Al zit dat misschien wel een beetje in mijn aard.”
Manon de Caluwé, adviseur en partner Common Eye, is een van de sprekers tijdens de Masterclass Complexity Thinking.
Complexity Thinking helpt u om complexe vraagstukken in het grotere geheel te zien en vanuit diverse perspectieven te bekijken. De tweedaagse masterclass Complexity Thinking van Skipr biedt inzicht in hoe u als bestuurder kunt handelen en beslissen in onzekerheid. Bekijk het programma en actuele startdata.
