Foto: Farknot Architect / stock.adobe.com
Wilma van der Scheer doet al twintig jaar onderzoek naar de samenstelling van de top van zorgorganisaties. Iedere vijf jaar rapporteert de hoogleraar Leiderschap en Besturing in de Zorg hierover in Bestuurders in Beeld. In de rapportages is de opmars van vrouwen in de top van de zorg duidelijk zichtbaar. Het aandeel vrouwelijke respondenten in het onderzoek steeg van 11 procent in 2000 naar 54 procent in 2020. Dit komt ongeveer overeen met het ledenbestand van de vereniging van zorgbestuurders, de NVZD. Daar is anno 2020 49 procent vrouw.
Vergeleken met andere sectoren loopt de zorg hiermee ver voorop. Volgens de Nederlandse Female Board Index© 2021 vlakt de stijging van het aandeel vrouwelijke bestuurders bij de onderzochte beursgenoteerde bedrijven, na forse stijgingen in 2019 en 2020 (van nog geen 6 procent in 2018 naar ruim 12 procent in 2020), in 2021 enigszins af (met een toename van 1,2 procentpunt). Toch is de toename van het aantal vrouwen aan de top geen reden tot juichen, nuanceert Van der Scheer. “Het is nog maar de vraag of dat dankzij of ondanks beleid of acties is geweest”, zegt de hoogleraar van de Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM).
Culturele diversiteit
Terwijl in de verhouding tussen man en vrouw stappen zijn gezet, heeft de zorg nog een lange weg te gaan als het gaat over andere vormen van diversiteit. Als het gaat over culturele diversiteit dreigt de sector dezelfde fouten te herhalen. “Er is vaak geen bewust beleid”, zegt Van der Scheer. “Dit terwijl er veel bewijs voor is dat diversiteit de kwaliteit ten goede komt. Immers, een divers team is in staat om op andere manieren te kijken.”
Intussen krijgen professionals in de zorg te maken met discriminatie en uitsluiting. Uit onderzoek blijkt onder meer dat coassistenten van kleur minder kansen krijgen dan hun witte collega’s (Chantal van Andel 2022). In de ouderenzorg wordt discriminatie genoemd als reden om als zelfstandige aan de slag te gaan of zelfs de sector te verlaten (Saskia Duijs 2022). “Het is zorgelijk dat talent niet wordt gezien”, zegt Van der scheer hierop. “Zeker onder artsen speelt dit. Op leidinggevend niveau is het belangrijk omdat je wilt dat de medewerker zich gerepresenteerd voelt, maar ook naar de samenleving toe is dit belangrijk. Als dat uit elkaar loopt, gaat er iets niet goed. We moeten ons echt achter de oren krabben. Discriminatie speelt een rol in het verlaten van de zorg. En dan hebben we het nu over mensen uit het buitenland halen tegen personeelstekorten!”
Anders opgeleid
De zorg is ook op andere gebieden bijzonder eenkennig, stelt Van der Scheer. “Bijvoorbeeld als mensen nét even anders zijn opgeleid. Ik hoor het veel te veel. We laten het maar gebeuren, er is veel te weinig aandacht voor, te weinig bewustzijn.” De zorg is hierin zeker niet uniek, tekent Van der Scheer aan, maar er is werk aan de winkel. “Er zijn goede voorbeelden”, vervolgt de hoogleraar. “Kijk bijvoorbeeld naar het Amsterdam UMC, waar ze werken met rolmodellen. Ga op zoek naar rolmodellen, want ze zijn er. In het Elizabeth TweeSteden werken ze aan meer bewustzijn door het goede gesprek met elkaar aan te gaan. Belangrijk is dat er structurele aandacht en beleid voor diversiteit komt. Je moet meten, monitoren en evalueren. Gooi er een programma op los en benut die goede voorbeelden.” Van der Scheer staat ambivalent tegenover het inzetten van een diversiteitsfunctionaris. “Heb je het dan niet gewoon weer ergens geparkeerd?”, vraagt ze zich hardop af.
Zorg voor iedereen?
Tot slot moet er ook in de zorgpraktijk wat veranderen. “We moeten ons steeds afvragen: hebben we voldoende nagedacht over nadelige gevolgen voor andere groepen? De zorg zelf is discriminerend, naar vrouwen toe, naar mensen met een donkerdere huidskleur, met een andere cultuur. Bij nieuwe zorg moeten we heel actief bekijken: is dit voor iedereen? Het moet over de zorg gaan, dan kan iedereen het zich eigen maken. ‘Maak het klinisch relevant’, krijg ik vaak van zorgprofessionals terug. Kwaliteit van zorg, daarmee heb je ze.”
De nieuwe Skipr Quarterly verschijnt op 19 januari in druk en online. Lees op Zorgvisie ook: ‘Opmars vrouwen in ziekenhuistop stokt, dat valt tegen’
Vanaf 1979 is al bekend dat het fout ging, toen smeekten verplegenden en verzorgenden om meer handen aan bed en we zien dat het smeken niets heeft geholpen en ook niet na de opstand van verplegenden en verzorgenden. Nu wordt er volop aan symptoombstrijding gedaan in plaats van en symptoombestrijding en de oorzaak daadwerkelijk aanpakken en dan verbazen dat duizenden (leerling) verpleegkundigen en verzorgenden al dan niet gillend dit beroep uitrennen of de burn out ingejaagd.