Het belang van medisch leiderschap in de zorgsector is inmiddels evident. Tegelijkertijd hebben artsen lang niet allemaal tijd om leiderschapstaken op zich te nemen en is bovendien niet elke arts geschikt als leider. Om teleurstellingen te voorkomen moeten keuzes worden gemaakt.
Dit komt naar voren in het coververhaal van Skipr magazine.
In 2012 richtten de artsen Renée Weersma en Sietse Wieringa het Platform Medisch Leiderschap op, om met steun van de KNMG de leiderschapsvaardigheden van artsen te verbeteren. Sindsdien is er veel gebeurd. “Veel mensen hebben het belang van medisch leiderschap ingezien”, zegt Weersma, voorzitter van het Platform Medisch Leiderschap.
In de meeste medische opleidingen is het onderwerp in de opleidingsplannen meegenomen. Daarnaast hebben universiteiten het in hun cursusaanbod opgenomen en houden organisatoren van congressen en symposia zich met het onderwerp bezig. Zodoende hebben veel artsen de afgelopen jaren met het onderwerp kennisgemaakt.
Hype
“Medisch leiderschap is zo ongeveer een hype geworden”, zegt Carina Hilders, gynaecoloog bij het het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft en bijzonder hoogleraar medisch management en leiderschap aan het Instituut Beleid & Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit. Volgens haar is de grote belangstelling het gevolg van een groeiende onvrede onder medici. “Veel artsen voelen zich in hun professionele autonomie bedreigd door een toename van controlesystemen.”
Met de vele, ingrijpende veranderingen in de zorg is de positie van de artsen in het medische krachtenveld fundamenteel veranderd. Deze veranderingen lijken zich ergens boven het hoofd van medici af te spelen, in het krachtenspel van bestuurders, managers en financiële instellingen. Artsen zijn niet gewend om zich met dergelijke discussies te bemoeien. Een actieve inbreng van medici is nodig, aldus Hilders.
Maar medisch leiderschap gaat niet alle medici even gemakkelijk af. Want wat van medici wordt gevraagd, is niet niks. Ze moeten een bijdrage leveren aan de verbetering van de gezondheidszorg; ze moeten de (financiële) middelen voor een optimale gezondheidszorg beheren; ze moeten leiderschap op de werkvloer tonen én ze moeten aan carrièreplanning doen. Volgens Renée Weersma is het vooral van belang dat artsen een visie hebben.
Definitie
Het is overigens niet helemaal duidelijk wat medisch leiderschap nu precies is. Het Platform Medisch Leiderschap geeft als definitie van medisch leiderschap: ‘verandering in de gezondheidszorg mogelijk maken middels jezelf, anderen en de maatschappij’. Het platform heeft daarvoor een raamwerk opgesteld met twaalf gewenste activiteiten of vaardigheden, waaronder organiseren, ondernemen en innoveren, verantwoordelijkheid nemen en het coachen en aansturen van individuen.
Als met medisch leiderschap het aansturen van medische organisaties wordt bedoeld, staan vaardigheden zoals financieel management, personeelsmanagement, verandermanagement en coaching op de wensenlijst. Niet alle artsen beschikken over deze vaardigheden. “Artsen hebben vaak bepaalde competenties die ze in een leiderschapsfunctie in de weg zitten”, stelt Lodewijk Schmit Jongbloed, arts en bedrijfskundige die werkzaam is als adviseur en (team)coach.
Medici zijn volgens hem vaak ‘doeners, die getraind zijn om voor alle details oog te houden. Leiderschap in een organisatie vergt juist dat je keuzes maakt en delegeert. Delegeren en de verantwoordelijkheid overdragen, is lastig voor de resultaatgerichte artsen.
Formele managementfuncties
Carina Hilders waarschuwt om bij medisch leiderschap meteen aan formele managementfuncties te denken. “Er zijn verschillende vormen van informeel leiderschap die in bijvoorbeeld een ziekenhuis van groot belang kunnen zijn. Je kunt actief zijn in onderwijs of onderzoek of een rol spelen in kwaliteit en veiligheid. Wat we nodig hebben is dat meer artsen zich van de wereld buiten hun kamer bewust zijn. Ze kunnen de verbindende schakel met het management zijn.”
Om medisch leiderschap niet uit te laten lopen in een teleurstelling, moeten keuzes worden gemaakt. Het aantal gewenste vaardigheden moet worden teruggebracht tot wat realistisch is en het meeste nut heeft. Van artsen die al lange uren maken kan niet worden verwacht dat ze daarbovenop ook nog eens financieel management en organisatiekunde leren, initiatieven tot samenwerking nemen, opinieartikelen schrijven én daarbij gezond blijven.
Keuzes zijn belangrijk omdat medisch leiderschap van groot belang is voor de zorg, en daarmee de samenleving als geheel. Carina Hilders: “Gebleken is dat als artsen medisch leiderschap tonen, de kosten van de zorg dalen. Dat is ook logisch want de medische professional is de spin in het web van de zorg en kan het beste inschatten hoe er efficiënt kan worden gewerkt. Instellingen moeten daarom zorgen dat de professionals er tijd voor kunnen vrijmaken, en voor ondersteuning van de gewenste competenties zorgen. Daar hebben ze zelf baat bij.”
—
Lees het verhaal over medisch leiderschap in Skipr magazine 6, juni 2017.
