Dat heeft wethouder Hilde Tjeerdema (Jeugd en Onderwijs) van Leeuwarden en coördinator jeugdhulp van de Friese gemeenten dinsdag laten weten. Doelen bij de inkoop vanaf 2022 zijn: minder kinderen in de gespecialiseerde jeugdhulp, beter passende hulp, meer oplossingen in de eerste lijn en minder uithuisplaatsingen. Tjeerdema wil uitdrukkelijk de wachtlijsten wegwerken en een kostenreductie.
Veel knelpunten
Aanleiding voor de nieuwe aanpak is een evaluatie van het inkoop- en bekostigingssysteem in Friesland. Daaruit bleek dat de bekostiging heeft geleid tot “veel knelpunten en een grote administratieve last”, staat in de dinsdag gepubliceerde Inkoopstrategie Jeugdhulp 2022: “De druk op de jeugdhulpbudgetten heeft er mede toe geleid dat het jeugdhulpstelsel vooral geldgestuurd werkt in plaats van inhoudgestuurd. De boventoon wordt gevoerd door controle in plaats van vertrouwen.”
Juiste hulp
“Jeugdigen krijgen soms niet (direct) de juiste hulp doordat de kwaliteit die nodig is niet geboden kan worden”, stelt de auteur. De focus op kwantiteit heeft de afgelopen jaren geleid tot veel gecontracteerde aanbieders. “Er werden beperkte kwaliteitseisen gesteld bij toetreding. De eisen hadden vooral betrekking op organisatie en minder op de kwaliteit van de zorg.” Dat bleek ook uit gesprekken met ouders en jeugdigen: “Die knelpunten maken het nodig om het huidige beleid ten aanzien van kwaliteit aan te passen.”
Tjeerdema zegt dat veel ‘zorg’ eigenlijk niet bij de jeugdzorg hoort, zoals paardencoaching, vormen van dyslexie en huiswerkbegeleiding. De 300 jeugdzorgaanbieders gaven ook een onduidelijk beeld van de kwaliteit en noodzaak. Ze geeft als oorzaak de ‘Open House’-systematiek aan. Door de halvering van het aantal aanbieders en de langdurige contracten wordt het voor de Friese gemeenten “makkelijker om rust te creëren en de neuzen dezelfde kant op te krijgen.”
Prestaties meten
De Friese gemeenten willen dat de jeugdzorgaanbieders vanaf volgend jaar hun prestaties meten en aantonen, aan de hand van kpi’s, kengetallen en monitorgegevens. Een nieuwe eis is een ‘kwaliteitsverslag’, waarin één keer per jaar verantwoording moet worden afgelegd over de kwaliteit. Als aanbieders ondermaats presteren, kunnen gemeenten hun sancties opleggen, zoals een boete. In een later stadium kan dat leiden tot ontbinding van het contract.
Probleem onderaannemerschap
Het hoofd- en onderaannemerschap leidt tot uitvoeringsproblemen, meldt het document Inkoopstrategie. “Dit lijkt zich in versterkte mate voor te doen als de jeugdige enige tijd in de zorg zit en aanvullende hulp van een andere jeugdhulpaanbieder nodig heeft.” Daardoor worden de verantwoordelijkheden van de hoofdaannemer onduidelijker en worden elkaar onderling soms “forse” prijzen berekend. Ander nadeel is een “gebrek aan inzicht in de kwaliteit” van de zorg die dan wordt gegeven. Dus komen er “strikte kwaliteitseisen bij aanvang”.
Zo thuis mogelijk
Bij uithuisplaatsing voor jeugdhulp en -bescherming is teveel onduidelijk, vinden de Friese gemeenten: er is geen onderscheid tussen kortdurende behandeltrajecten (met verblijf) en langdurig verblijf, de kwaliteit is “onvoldoende geborgd” en niet altijd gericht op ‘zo thuis mogelijk’ wonen. Dat laatste is een grote wens van de gemeenten: ‘zo thuis mogelijk wonen’ is beter voor een kind en verlaagt de zorgkosten, stellen ze. Friesland wil ook af van de per definitie gekoppelde specialistische jeugdhulp met verblijf.
Daarom wil de provincie een jeugdige die niet thuis kan wonen in een andere gezinsvorm laten opgroeien: “De nadruk ligt op zo thuis mogelijk en daar waar dat niet kan op kleinschaligheid. We nemen afscheid van jeugdhulpaanbieders/locaties die zich hier niet aan (kunnen) conformeren. Daartoe gaan we het zorglandschap ‘opnieuw’ inrichten: we gaan sturen op de gewenste vormen, capaciteit en kwaliteit. We gaan de lat hoog leggen qua geschiktheid.”
Net zoals op veel andere plekken in het land, lees ik de behoefte aan minder wachtlijsten, hogere kwaliteit en minder uithuisplaatsingen. Prima natuurlijk, maar hoe realiseer je dat? Als ik het goed begrijp is het Friese idee om aanbieders te beperken en meer te sturen op KPI’s. Oei, dat is ook al veel geprobeerd en heeft ook weinig opgeleverd. Ik zou nog wat verder denken; tijd voor werkelijke herbezinning relatie inwoner, overheid, aanbieders. Van contractueel naar relationeel, zoals Gert Schout dan zegt, zie ook plan Midden-Groningen.
Focus op het echte probleem. Zoals in de hele zorg ontbreekt het ook in de jeugdzorg aan goede integrale bedrijfsvoering. Elke zorgaanbieder focust op het product dat hij/zij aanbiedt en niet op de integrale behoefte van de cliënt. Door voor elke cliënt een multidisciplinair team samen te stellen dat vanuit één gezamenlijk behandelplan werkt krijgt de cliënt op het juiste moment de juiste zorg. Dat wordt ondersteund door een ‘zaaksysteem’ dat het mogelijk maakt voor elke cliënt zijn of haar persoonlijke gezondheidsreis samen te stellen en de interventionisten verbindt. De opdrachtgever heeft dashboards waarmee KPI’s gevolgd kunnen worden. Blueriq heeft daarvoor het concept van de Gezondheidsmonitor ontwikkelt.