Lagere medicijnprijzen hoeven innovatie niet in de weg te staan. Het verlagen van de prijzen voor dure innovatieve geneesmiddelen kan juist bevorderlijk zijn voor de innovatieprikkels. Dat stellen economen Marcel Canoy en Jan Tichem.
In hun betoog nemen Canoy en Tichem, beiden werkzaam bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM), met name het ‘geheime onderhandelingsspel’ tussen minister en de farmaceutische industrie op de korrel. Dit leidt er volgens hen toe dat er geregeld meer betaald wordt voor een middel dan maatschappelijk verantwoord is. Daaruit vloeien weer perverse prikkels voort die maken dat farmaceuten welbewust mikken op de ontwikkeling van medicijnen voor zeldzame ziektes.
Om te beoordelen hoe de maatschappelijke baten zich verhouden tot de kosten kent Nederland een commissie van onafhankelijke experts, de Advies Commissie Pakket (ACP). De ACP adviseert op basis van onder meer de effectiviteit van het medicijn in verhouding tot de kosten of een toelating in het basispakket verantwoord is of niet.
Politieke druk
Niet zelden komt de ACP tot het oordeel dat het weliswaar wenselijk is dat een medicijn in het basispakket komt, maar dat de gevraagde prijs van de fabrikant veel te hoog is. Via het Zorginstituut Nederland belandt het advies bij de minister die vervolgens gaat onderhandelen met de fabrikant. Daarbij gaan de overwegingen van de ACP volgens Canoy en Tichem geregeld kopje onder als gevolg van druk van de politiek en de publieke opinie. De minister kan het zich daardoor niet veroorloven patiënten in de kou te laten staan.
Geen zekerheid
“Gemiddeld haalt het onderhandelingsteam van de minister wel het nodige van de prijs af, maar het is uitgesloten dat de betaalde prijs zich in alle gevallen verhoudt tot de baten”, stellen Canoy en Tichem. “Zo vraagt de fabrikant van Spinraza zo’n tien keer de prijs die de ACP acceptabel acht. De onderhandelingen zijn geheim waardoor we niet met zekerheid kunnen zeggen hoeveel de minister teveel betaalt voor welk medicijn. Maar dat er in een aantal gevallen meer betaald wordt dan de ACP maatschappelijk verantwoord acht, is een mathematische zekerheid.”
Perverse prikkels
Wanneer de minister meer betaalt dan de ACP verantwoord acht, gaan fabrikanten volgens Canoy en Tichem anticiperen op hoge prijzen voor medicijnen waar toch geen concurrentie voor is. Ten bewijze voeren Canoy en Tichem de enorme hausse van weesgeneesmiddelen aan. “De prijs wordt niet langer bepaald door maatschappelijke rendementen, maar door de mate waarin fabrikanten in staat zijn geheime onderhandelingen met de minister tot een succesvol einde te brengen”, aldus Canoy en Tichem. “Door deze perverse prikkels investeren fabrikanten teveel in deze medicijnen, ten koste van medicijnen die voor de maatschappij meer opleveren maar voor de fabrikant minder.”
Volgens Canoy en Tichem gaan farmaceuten pas sturen op maatschappelijk rendement wanneer de prijzen voor die onnodig dure medicijnen worden verlaagd. Fabrikanten krijgen dan nog steeds een prima prijs voor hun medicijnen, maar meer naar de mate waarin ze maatschappelijk rendement opleveren.
