Ggz-wachtlijsten zetten huisartsenzorg onder druk

Beeld: Andrey Popov / stock.adobe.com

Huisartsen geven zelf aan dat de wachttijden in de ggz tot een verhoogde werkdruk leiden. Dat geldt ook voor praktijkondersteuners huisartsen voor geestelijke gezondheidszorg (poh’s-ggz). Dat komt onder meer doordat ze noodgedwongen overbruggingszorg verzorgen voor patiënten met complexe en psychische problemen, terwijl die zorg buiten hun takenpakket en expertisegebied valt. Daardoor houden poh’s-ggz bijvoorbeeld niet altijd een maximum aantal gesprekken per patiënt aan, met als gevolg dat zowel de wachttijd als de werkdruk toeneemt.

“Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de wachttijden in de ggz leiden tot aanpassingen in het verwijsgedrag van poh’s-ggz”, schrijft het Nivel. Dat heeft mogelijk als gevolg dat de zorg waar een patiënt naar wordt verwezen niet altijd goed aansluit op de hulpvraag.

Zorg minder toegankelijk

Nivel baseert zich in de literatuurstudie op gegevens uit binnen- en buitenland. Het verwijst onder meer naar de meest recente Visie Huisartsenzorg voor patiënten met psychische problemen. Daar staat in dat de zorg voor patiënten steeds minder toegankelijk wordt door de knelpunten in de ggz. De huisarts zou slechts een schakel moeten zijn voor patiënten, maar doordat de zorg in de ggz vastloopt, is het voor huisartsen lastig om hun rol als poortwachter en verwijzer goed te vervullen. Soms moeten ze voor langere tijd zware zorg verlenen, waarin ze doorgaans niet gespecialiseerd zijn. Dat verhoogt de werkdruk op de huisartsen.

Nog negatievere resultaten

Een andere bron uit de Nivel-studie die dit weerspiegelt is een ledenpeiling van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) uit 2017. Daarin zegt driekwart van de ruim duizend deelnemende huisartsen dat zij meer patiënten met psychische klachten op het spreekuur kregen dan in het voorgaande jaar. Ook gaf 78 procent aan een stijging inde complexiteit van de klachten te zien. Een iets groter percentage (80 procent) signaleert bovendien een toename in de hoeveelheid patiënten die zij overnemen uit de specialistische ggz (s-ggz), terwijl een meerderheid (77 procent) zegt niet zonder wachttijd terug te kunnen verwijzen naar ggz-behandelaar als de klachten verergeren.

“Voor zover ons bekend, is er geen recentere peiling onder huisartsen uitgevoerd”, valt in het onderzoek te lezen. “Echter, gegeven dat de wachtlijstproblematiek in de ggz sinds 2017 groter is geworden, is het niet onwaarschijnlijk dat vandaag de dag negatievere resultaten gevonden zullen worden.”

Impact op patiënt en omgeving

De Nivel-onderzoekers brengen ook de impact op de patiënt in kaart. Zij zien vaker af van behandeling als ze moeten wachten. Daar komt nog bij dat tijdens het wachten in veel gevallen de klachten verergeren. De wachttijd kan ook na start van de behandeling nog een negatieve impact hebben, het verhoogt de kans op behandeluitval en op langere en intensievere behandeling.

Daarnaast kunnen wachtlijsten in de ggz ook gevolgen hebben voor mantelzorgers en naasten van de patiënt. “De verhoogde druk op de naaste kan ontaarden in psychische problematiek bij de naaste zelf, omdat deze zich verantwoordelijk voelt en het gevoel heeft er alleen voor te staan”, aldus de studie. “Wanneer de draagkracht van de naaste afneemt, kunnen toegenomen spanningen leiden tot klachtenverergering bij de patiënt. Hierdoor komt men in een vicieuze cirkel terecht.”

‘Aanpak is complex en urgent’

De conclusie van de studie is helder: adequate aanpak van wachttijden in de ggz is noodzakelijk en urgent om de potentieel grote en langdurige negatieve impact op patiënten, naasten en zorgverleners te beperken en te voorkomen. “De wachttijdenproblematiek is hardnekkig en complex en zal niet worden opgelost door alleen te focussen op de wachttijden zelf”, valt te lezen bij de conclusies. Zo wijst het Trimbos-instituut op een aantal oplossingsrichtingen: meer aandacht voor promotie en preventie, laagdrempelige hulp en zelfhulpinitiatieven, triage, domeinoverstijgende samenwerking en betere ondersteuning voor mensen met ernstige psychische aandoeningen.

Een structurele oplossing kost tijd en daarom wijzen de onderzoekers op het belang van adequate overbruggingszorg tijdens het wachten. Dat zou volgens het onderzoek de patiënt en zijn of haar omgeving ten goede komen en tegelijkertijd kunnen “bijdragen aan het waarborgen van een sterke eerstelijnszorg voor de toekomst.”