Jan Kremer is spreker op het Skipr-masterclass Complexity Thinking. ‘De essentie zit ‘m in de manier waarop je samenwerkt,’ blikt hij alvast vooruit. Een plan dat door een paar mensen is bedacht en vervolgens door anderen moet worden geïmplementeerd, dat is niet slim. Wat wel werkt, is wat ik noem een gezamenlijke, lerende beweging.’
Complexiteit is niet ingewikkeld
Het wordt pas simpel als je ziet dat het complex is. Dat is volgens Kremer de achterliggende gedachte. ‘Complexiteit wordt vaak verward met ingewikkeld en lastig, maar dat is het niet. Complexiteit vergt wel samen stappen zetten en reflecteren, maar ingewikkeld is het niet.’
Het framework van deze gedachte wordt gevormd door Cynefin, een ooit door een medewerker van IBM ontwikkeld systeem om naar de werkelijkheid te kijken. ‘Het voert hier te ver om in detail uiteen te zetten hoe dat framework precies in elkaar zit, maar het komt erop neer dat je verschillende situaties hebt waarin beslissingen genomen moeten worden.’
Soms heb je te maken met eenvoudige situaties. ‘Een voorbeeld is een bacteriële keelontsteking. Een uitgebreide analyse is niet nodig omdat je weet wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. Daarnaast heb je ingewikkelde situaties, waarin je eerst moet analyseren wat de oorzaak is. Denk aan onbegrepen koorts, waarbij een internist nodig is om de oorzaak te vinden. Pas dan weet je wat er moet gebeuren. Vervolgens heb je chaotische situaties. Een voorbeeld is het begin van de coronacrisis. Je hebt geen tijd voor uitgebreide analyses. Direct actie ondernemen is het beste wat je kunt doen.’
Tot slot zijn er complexe situaties, waarin veel factoren door elkaar heen spelen. Dat vraagt om een andere aanpak. ‘Een patiënt met buikpijn bijvoorbeeld. Daarbij is er vaak niet één oorzaak en moet je stap voor stap ontdekken wat wel of niet werkt. Op een hoger abstractieniveau is de tweede fase van de coronacrisis een voorbeeld van een complexe situatie. Je weet wat het virus ongeveer doet, je hebt een vaccin, maar er staat meer op het spel dan het aantal besmettingen, bijvoorbeeld polarisatie, ongelijkheid en recessie. Dan komt het in essentie neer op de vraag: in wat voor samenleving willen we leven?’
Maatschappelijke problemen
Ook de grote maatschappelijke problemen waar de zorg voor staat zijn complex. ‘Dat zijn vraagstukken waarbij alles met alles samenhangt. Je weet niet wat er gebeurt als je aan één knop gaat draaien. Dan moet je met elkaar goed nadenken wat je eerste actie is, wat de eerste knop is waaraan je draait, en vervolgens kijk je wat er gebeurt. Daar trek je weer lessen uit en je neemt een nieuwe stap. Je lerend opstellen, dat is de kern.’
Aanvaard de complexiteit, dan wordt het simpel, aldus Kremer. ‘Het omgekeerde, wanhopig proberen de complexe wereld in een eenvoudig schema te persen, werkt juist niet. Dan kom je met een ogenschijnlijk eenvoudige oplossing die niets oplevert, alleen maar teleurstelling.’
Ga met elkaar stappen zetten en leren, daar komt het op neer. ‘Het hoeft niet perfect te zijn, perfect wordt het namelijk nooit. Het gaat erom dat je met elkaar leert en zo verder komt. Stilstand is eigenlijk het enige dat niet acceptabel is. Dat geldt trouwens niet alleen voor de samenleving, dat geldt ook voor organisaties. Maar daarover verwacht ik tijdens de masterclass meer te kunnen zeggen.’
Prof. dr. Jan Kremer spreekt tijdens de Skipr masterclass Complexity Thinking. Bekijk het programma en actuele startdata.
Zo waar! Je ziet het pas als je het door hebt. In complexiteit helpt een systeem dynamische benadering praktisch gemaakt. Een blik op de business architectuur aanpak is ook de moeite waard! Mooi onderwerp. Veel succes met de masterclass.
Het basisprobleem is dat we niet snappen dat we al lang bezig zijn over te stappen van ‘verticale functies’ naar ‘horizontale processen’. We blijven bezig de ‘hiërarchie’, is Grieks, betekent ‘het heilige oude’, toe te passen in situaties waar deze absoluut niet meer past. En daarmee wordt het sturen op processen ernstig gefrustreerd. Terwijl we buiten deze organisaties waar we onze ‘functie’ hebben dag in dag uit binnen ons ‘natuurlijke systemen’ als het gezin, de buurt, etc. niet beter weten dan zelfsturend onze ‘processen’ vorm te geven. Zolang we onze ‘functie’-organisaties niet fundamenteel inrichten op procesmanagement blijft het bij veel ‘niet-functioneel’ gedoe. Daar zit de mentale knoop.
Boeiend, het laat me niet meer los sinds ik in 1986 Order Out of Chaos van Ilya Prigogine gelezen had. Sindsdien Santa Fe Institute gevolgd en de opkomst van vergelijkbare instellingen. Kon het gebruiken bij mijn werk voor de WHO Health for All Strategie en het Healthy Cities Project.
Samen met Thomas Plochg, directeur Federatie voor Gezondheid, schreven we The Health System Quartet, Four Basic Systems-Cure, Care, Heal and Deal-To Foster the Co-production of Sustained Health. Gepubliceerd in Embracing Complexity in Health, J. Sturmberg red 2019. Na jaren pionieren doet het me goed dat de aandacht groeit.
De ontwikkeling van gezondheids-, organisatie-, communicatie- en gedragsecologie staat me voor ogen.
God allemachtig, wat maken we het moeilijk. Dynamische benadering, business architectuur, verticale versus horizontale processen, order out of chaos, gedragsecologie; welke ‘normale’ verpleegkundige of verzorgende kan dit nog volgen??? Kan het ook een tandje simpeler, door b.v. naar die spreeuwen te kijken en daar iets van te leren? Of was dat niet de bedoeling van het plaatje meneer Kremer?