Kamer wil preferentiebeleid openbreken

Наталия Кузина / Stock.adobe.com

Met het preferentiebeleid vergoeden zorgverzekeraars meestal alleen de goedkoopste variant van medicijnen met dezelfde werkzame stof. Hierdoor stijgen de ziektekostenpremies minder hard en betaalt de patiënt de laagste prijs wanneer het medicijn onder het eigen risico valt. Als er een medische noodzaak is om toch een ander geneesmiddel toe te passen, en de arts heeft hiervoor een verklaring afgegeven, dan kan de zorgverzekeraar van zijn beleid afwijken. Het preferentiebeleid werd in 2005 ingevoerd en in de Zorgverzekeringswet vastgelegd als reactie op het feit dat apothekers veel geld verdienden aan generieke middelen.

Toenemende tekorten

Door het preferentiebeleid zijn de prijzen van geneesmiddelen fors gedaald. Tegelijkertijd hebben apothekers er administratief werk bijgekregen. Ook is de verspilling toegenomen. Patiënten brengen vaker medicijnen terug omdat het nieuwe middel niet goed werkt of bijwerkingen veroorzaakt. Bovendien halen farmaceuten jaarlijks honderden goedkope maar veelgebruikte middelen van de markt omdat het niet opweegt tegen de vergunningskosten. Met het verdwijnen van deze alternatieve middelen, wordt het oplossen van de medicijntekorten ingewikkelder.

Zorgplicht op het spel

Hoewel het preferentiebeleid honderden miljoenen zorgkosten heeft bespaard, is het nu doorgeslagen, aldus de verschillende woordvoerders tijdens het commissiedebat. “We moeten ons kapot schamen dat in een rijk land als Nederland kinderen op de achterbank uren moeten rijden voor antibiotica”, zegt CDA-Kamerlid Harmen Krul. NSC-Kamerlid Daniëlle Jansen stelt dat leveringszekerheid en beschikbaarheid van medicatie onder de zorgplicht van zorgverzekeraars vallen en dat zij met het preferentiebeleid hun zorgplicht niet nakomen.

GroenLinks-PvdA, de PVV, VVD, CDA, NCS en D66 pleiten voor behoud van het beleid, maar dan in een ander jasje. Op dezelfde weg verdergaan met het preferentiebeleid is volgens PVV-Kamerlid René Claassen niet houdbaar. In twee eerder ingediende moties – die de meerderheid niet haalden – pleit hij voor het toekennen van minstens twee of drie preferente leveranciers. “Wanneer meer leveranciers weten dat ze medicijnen kunnen leveren, zullen ze zich niet terugtrekken van de markt. Wat weer een goede bijdrage levert aan de tekorten op de markt.” VVD’er Judith Tielen pleit ook voor het toestaan van twee tot drie preferente middelen. Daarnaast verzoekt zij minister Dijkstra om net zoals Duitsland de geneesmiddelen voor kinderen uit het preferentiebeleid te sluiten. “Voor hen zijn er namelijk minder alternatieven.”

Drempelwaarde

Volgens CDA’er Krul is het preferentiebeleid inmiddels uitgespeeld. “We lopen het risico dat we van goedkoop duurkoop maken.” Hij vreest dat Duitsland de groothandel van Nederland wordt bij dreigende medicijntekorten. “Wat betekent dat fabrikanten die hier niet preferent zijn te weinig redenen hebben om hier te blijven.” Hij pleit voor het inbouwen van een drempelwaarde, waarbij het preferentiebeleid bij dreigende tekorten tijdelijk aan de kant geschoven wordt. Hij pleit bovendien dat tekortenbesluiten eerder worden genomen. “Vanwege de boeteclausule werkt het meldpunt niet goed.” Daarnaast ziet hij een rol voor de apotheker weggelegd. “Zij kunnen doorleveren of gezamenlijk importeren. Dat mag nu niet omdat het wordt gezien als marktverstoring. Er zijn ook apothekers die kunnen bereiden, maar dat moet kostendekkend en minder ingewikkeld zijn om te leveren aan andere apotheken.”

Ook GroenLinks-PvdA, grondlegger en voorstander van het preferentiebeleid, is voor verandering. “Het preferentiebeleid moeten we waar het goed is in stand houden en bij dreigende tekorten van generieke middelen openbreken en meerdere aanbieders toelaten en vergoeden”, vertelt GroenLinks-PvdA-Kamerlid Julian Bushoff. Daarnaast dienen de mogelijkheden binnen het preferentiebeleid volgens hem beter benut te worden en dient er tijdig gecommuniceerd te worden over dreigende tekorten.

Versnellen

Demissionair VWS-minister Pia Dijkstra stelt dat een noodsituatie moet worden voorkomen. “Daar zijn we niet ver vandaan. Ik vind het echt heel zorgelijk.” Volgens Dijkstra moet er een balans komen tussen betaalbaarheid, beschikbaarheid, veiligheid en duurzaamheid van medicijnen. Ze noemt het teleurstellend dat brancheorganisaties Bogin en KNMP de suggestie wekken dat er niks gebeurt. “Veel ambtenaren zijn er intensief mee bezig en we zitten vaak met alle partijen in de zorgsector om tafel, maar het is heel complex. Juist als je alle partijen aan tafel hebt en mee wilt nemen”, aldus Dijkstra.

Ze noemt de gesprekken om de geneesmiddelentekorten tegen te gaan frustrerend. “We zitten wekelijks om tafel over het preferentiebeleid, boetebeleid en voorraden. Er gebeurt al veel, maar het moet sneller.” Die gesprekken zijn complex en kosten meer tijd dan Dijkstra had gehoopt.

Voorraad aanleggen

Dijkstra ziet dat zorgverzekeraars inmiddels de eerste stappen hebben gezet. “Zij hebben bevestigd dat zij niet voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Mocht dit in de praktijk anders zijn, dan hoor ik graag voorbeelden.” De afgelopen weken is de VWS-minister op bezoek geweest bij onder meer de Nederlandse fabrikanten en groothandelaren. “Zij gaven mij diverse aandachtspunten mee die ik wil verkennen, zoals de garantie van de zorgverzekeraars dat 20 tot 30 procent van de geneesmiddelen uit Nederland en omringende landen wordt afgenomen. Zorgverzekeraars geven aan dat ze dit al doen, maar ik wil daar meer van weten.” In lijn met de moties van SP-Kamerlid Jimmy Dijk en PVV-Kamerlid Claassen gaat Dijkstra voor een aantal geneesmiddelen een extra voorraad aanleggen. Daarbij gaat het om middelen als antibiotica en salbutamol. “Zo kunnen we ons nu al voorbereiden op de winter.”

Met leveranciers werkt Dijkstra aan het verbeteren van het meldpunt voor leveringsproblemen. “Zodat tekorten eerder gesignaleerd worden en er eerder naar een oplossing gezocht wordt. Daarnaast zal ik een lijst publiceren met geneesmiddelen die kritiek zijn in Nederland. Voor die geneesmiddelen wil ik extra maatregelen nemen.” Met zorgverzekeraars en inkopende partijen is de minister in gesprek over gedeeltelijke productie dichtbij huis in het inkoopbeleid. “Ik ben met partijen aan het onderzoeken of we tenders kunnen uitzetten voor het aanleggen van API’s (de werkzame grondstoffen in geneesmiddelen red.) dichtbij huis. En ik kijk waar we vanuit de overheid administratieve hordes kunnen wegnemen die initiatieven vanuit de sector belemmeren om te helpen bij de huidige tekortenproblematiek.”

Afspraken preferentiebeleid

Om de Nederlandse markt aantrekkelijker te maken voor farmaceutische bedrijven, worden er onder regie van Dijkstra afspraken gemaakt tussen farmaceuten en zorgverzekeraars over een verbeterd preferentiebeleid. “Deze afspraken worden de komende tijd geïmplementeerd  en geëvalueerd.”

Samen met de ACM en NZa wil Dijkstra een analyse van de huidige markt maken. “En ik werk ook aan een tijdelijke beleidsregel maximumprijzen geneesmiddelen, waarmee extra prijsdruk wordt voorkomen door maximumprijzen van mogelijk kwetsbare geneesmiddelen niet te verlagen.” Tot slot trekt Dijkstra op met het ministerie van Economische Zaken om de Nederlandse markt weer aantrekkelijk te maken voor farmaceutische bedrijven.