Betere afstemming tussen zorg en het sociale domein. Het is een van de speerpunten van het IZA. Terecht, vindt Bouwmans, die in zijn herziene uitgave van het boek ‘Het zorgstelsel ontrafeld’ enkele hoofdstukken aan het IZA besteedt. Maar gemeenten en zorgverzekeraars gaan elkaar niet vanzelf vinden, waarschuwt Bouwmans. “Het zijn twee heel verschillende werelden. Ze verschillen in politieke aansturing, financiering en cultuur. De politiek doet er goed aan de samenwerking minder vrijblijvend te maken.”
Eerstelijnszorg beter organiseren
Om de grootste uitdaging in de zorg, de schaarste aan personeel, tegemoet te treden, zou de zorg in de uitvoering veel beter georganiseerd moeten worden. Bijvoorbeeld in de eerstelijns gezondheidszorg. Kenmerkend is het grote aantal kleine zorgverleners, voor wie regionale samenwerking geen prioriteit heeft. “Het zijn eigenlijk allemaal kleine winkeltjes, die vasthouden aan hun eigen taken. Als je samenwerking en samenhang in de regio wil, is dat niet handig. Als je wilt dat ziekenhuizen zorg overdragen aan de eerstelijnszorg, dan moet je die veel doelmatiger organiseren.”
Herkenbaar eerstelijns wijkcentrum
Gemeenten en zorgverzekeraars zouden samen moeten sturen op de zorginfrastructuur van wijken, vindt Bouwmans. Die taak zou wettelijk verankerd moeten worden. “Als je burgers vraagt wat ze willen, dan is dat een herkenbaar zorgcentrum in de wijk. Dat is heel anders dan het nu is.”
Merwede Kanaalzone in Utrecht
Als voorbeeld zoomt Bouwmans in op de nieuwe wijk Merwede Kanaalzone in Utrecht. “De gemeente heeft daar alles geregeld, maar niet de zorginfrastructuur. Waarom stelt de gemeente geen eisen aan zorgverleners? ‘Dit is waar er behoefte aan is in deze wijk. Zorgverleners, u kunt zich in dat gebouw vestigen.’ Als je een klein cafeetje wil starten, moet je aan allerlei verplichtingen voldoen. Maar zorgverleners kunnen gewoon overal een eigen praktijk starten, ook al is daar geen behoefte aan. Dat is ondoelmatig.”
Gemeenten en zorgverzekeraars
Gemeenten hebben ook, anders dan zorgverzekeraars, de democratische legitimeteit om te sturen. “Als de gemeenten zegt dat er een gezondheidscentrum moet komen dat is afgestemd op de lokale zorgbehoefte, dan moet ik nog huisartsen tegenkomen die daar tegenin gaan.”
Zeggenschap voor zorgverleners
Als zorgverleners het recht op vrije vestiging opgeven, krijgen ze daar wel wat voor terug, als het aan Bouwmans ligt. Hij zoekt de oplossing in een populatiebekostiging voor huisartsen, fysiotherapeuten en andere zorgverleners. “Geef zorgverleners een budget op basis van de zorgzwaarte van hun populatie. En geef ze de vrijheid om dat naar eigen inzicht te besteden. Dan zijn ze af van de tien minuten consulten. Je zult ook zien dat ze gaan inzetten op preventie, want dan houden ze meer geld over. Ze krijgen dus meer zeggenschap over hun werk.”
Terecht vraagt Bouwmans voor een ingrijpen op de inzet en benodigde investeringen om de eerstelijns zorg anders te organiseren. Er moet daar meer samenwerking komen; over de grenzen van disciplines heen, met sociaal werk bijvoorbeeld en ook binnen de disciplines zelf. Jammer dat Bouwmans zich dan ook schaart in de roepers die het grote aantal zorgaanbieders in de eerste lijn problematiseren. En zeker als hij dan ook de analogie maakt van kleine winkels; het zijn er zo veel met keuzestress tot gevolg. Hij lijkt zo te pleiten voor het “groot winkelbedrijf” die zo veel doelmatiger is. of lijkt? Want waar die kleine winkels verdwijnen, verdrongen door een grote speler, dan snakt men weer naar de diversiteit, klantvriendelijkheid, flexibiliteit en kwaliteit van wat die winkels leveren. en zie je ook de roep om diversiteit weer luider worden en de mogelijkheid om keuzes te maken. Dat maakt een winkelstraat een stuk plezieriger. en anders dan Bouwmans in zijn analogie suggereert zijn die winkels niet naar binnen gekeerd en allen met zichzelf bezig. Daar wordt juist actief samengewerkt om dat winkelgebied interessant te houden, evenementen te organiseren, de feestdagen uitnutten, met de gemeenten onderhandelen over parkeerbeleid enz. enz. En dat – terug naar de zorg – is ook aan de orde in de dagelijkse praktijk. De kleine zorgaanbieders werken al veel samen en dat kun je versterken. Je kunt voor een gezamenlijk aanspreekpunt zorgen en afspraken maken over hoe capaciteit zichtbaar wordt gemaakt en beschikbaar komt wanneer het nodig is. Maar dan moet je die partijen eerst eens opzoeken en leren waarderen. Net zoals de cliënten doen blijkt telkens weer uit cliëntrapportages. Zorg is mensenwerk en de basis is in essentie de 1 op 1 contacten tussen cliënt en zorgverlener en waar die er zijn, de naasten en eventueel mantelzorgers. Die waarde wordt niet vanzelf versterkt door grootschaligheid – al lijken de financiers dat vanuit gemakzucht wel vaak te denken. En dat zien we vervolgens ook aan de vele teams die zich soms compleet bij kleine aanbieders aanbieden of soms als groepje voor zich zelf starten. Vraag eens naar hun ervaringen met de doelmatige zorg in grote zorgorganisaties.
Bij de kleine zorgaanbieders ligt het ziekteverzuim lager, vinden minder wisselingen plaats in zorgteams en worden minder inhuurkrachten ingezet. Daar is de relatie van de vaste zorgverlener deel van de kwaliteit. En dus niet elke week een ander onbekende over de vloer achter je eigen voordeur. En meestal ook uit de eigen omgeving, met korte logistieke lijnen; bijvoorbeeld komend op de fiets. Ook nog eens goed voor het milieu.
Dus het zou mijnheer Bouwmans zijn verhaal sterker maken als hij de accent legt op het versterken van de samenwerking in de wijk dan te suggereren dat “een grootgrutter in de zorg maar al die kleine winkeltjes moet verdrijven”. En dat gemeentes faciliterende stappen zet lijkt ons prima. Helaas waren het dezelfde gemeentes die nog maar een paar jaar terug allerlei wijkvoorzieningen sloten waar juist die lokale zorgverleners gebruik van maakten, kantoortjes deelden en soms ook materiaal steunpunten hadden. Dus goed als dat in een modern jasje terugkomt. En populatiebekostiging kan ook helpen, maar zorg dan wel dat daarbinnen ruimte is voor afstemming. Want nu lopen veel financiers in de zorg in de zelfde lijn van denken als mijnheer Bouwmans, terwijl je nu en straks elke aanbieder in de zorg nodig hebt. Ga die eerst eens koesteren en ga ze dan vragen wat ze nodig hebben om meer te kunnen samenwerken. Want samenwerken gaat niet vanzelf, zoals Bouwmans zelf betoogd als hij over gemeentes en zorgverzekeraars praat. En daar is al ruim 15 jaar ervaring met “Jongerius-“en “van Manshanden”-overleggen zonder ook maar ergens een aantoonbaar resultaat. Veel verspild geld dat beter in die kleine aanbieders geïnvesteerd had kunnen worden.
Beste Bart,
Helaas zo werkt het niet,
Zorgverleners willen geen slaaf van de zorgeverzekeraars en/of de gemeente zijn.
Stap uit je bubble. De zorgvetleners moeten weer de baas van de Zorg worden. Zet de verzekeraars en de gemeente uit de zorg.
Vaste tarieven voor de zorg.
Geld via de belastingdienst ophalen en uitbetalen via een Betaalkantoor per provincie,
Afschaffen van het wantrouwen.
Afschaffen van certificeren, kwaliteitsindicatoren, beroepsgroep eisen, registreren van alles en nog wat.
Laat de patient kiezen voor de zorgvetlener die hem/haar past.