Het is eigenlijk een nogal kromme gedachte: je wilt een gezonde samenleving… en tuigt een systeem op dat is gebaseerd op ziekte. Toch is het huidige zorgstelsel wel zo ingericht, zegt Roobeek. ‘De Nederlandse zorg is bovendien georganiseerd in allerlei silo’s, zoals de academische zorg of de eerste lijn, met daarbinnen weer silo’s en veel hiërarchie. Dat maakt samenwerken extra lastig. Terwijl juist met een andere wijze van organiseren en meer onderlinge netwerksamenwerking de meeste winst te behalen is.’
Het roer om
Het is de hoogste tijd om het roer radicaal om te gooien, vindt de hoogleraar Strategie en Transformatiemanagement. ‘Door de covid-pandemie hebben we nu te maken met een stuwmeer van niet-uitgevoerde zorg. Maar nog meer mensen aannemen om die achterstand weg te werken, is geen oplossing: dan lopen de kosten voor zorg alleen maar verder op. Doen we niets, dan werkt uiteindelijk één op de drie mensen in de zorg en stijgen de kosten de pan uit, zoals de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid net heeft becijferd. Wat we werkelijk nodig hebben, is om de silo’s te ontstijgen en vanuit een overkoepelend ecosysteem samen te werken aan een gezonde samenleving.’
Minder is meer
Een belangrijke pijler daarin is preventie. Roobeek: ‘Dagdagelijkse activiteiten als bewegen, gezonde voeding, stoppen met roken en een gezond woon- en werkklimaat kunnen de zorg goedkoper maken omdat ze dure operaties, zware behandeltrajecten of chronische zorg kunnen voorkomen of terugdringen. Maar daarvoor moeten mensen anders gaan denken over wat gezond is. En dat is bijvoorbeeld niet veel en ongezond eten, maar juist less is more. Minder suiker, vet en zout levert een gezonder eetpatroon op en draagt bij aan preventie. Gezond leven is weten wat je wel en juist niet eet en drinkt, maar ook hoe je verantwoord beweegt, definitief stopt met roken en je jouw woning gezond maakt.’
Arrangement
Dat vraagt een andere kijk op gezondheid. Annemieke Roobeek: ‘Nu maken we gebruik van ‘end-of-pipe oplossingen’ van het ziekenhuis, terwijl we dat we bij klimaat- of energieproblemen weten dat dat niet de oplossing is. Niet het ziekenhuis moet in de lead zijn, maar een regionaal netwerk van zorg en preventie waarin ‘webbers’ connecties leggen tussen verschillende domeinen als bijvoorbeeld zorg, sport, huisvesting en armoede. Daarbinnen kunnen medewerkers elkaar leren kennen, bijvoorbeeld door ministages bij elkaar te lopen. In de energietransitie bieden we integrale, wijkgerichte arrangementen en konden zo grote stappen maken. Die strategie hebben we ook nodig voor de gezondheidstransitie.’
Tekst: Naomi van Esschoten
Meer weten?
Tijdens het Skipr-congres Strategische positionering in de zorg op 31 maart verzorgt Annemieke Roobeek een lezing over strategische keuzes maken in het met elkaar opbouwen van gezonde en innovatieve zorg.
Ik ben het helemaal eens met Annemieke. Insteek is Gezondheid en Gedrag i.p.v. Ziekte en Zorg. In de zorg wordt vooral geredeneerd vanuit het zelf te leveren product (silo’s) en niet vanuit de patient. Door vanuit de patient te redeneren en goed ik kaart te brengen welke ‘zorg’ de patient nodig heeft kom je al snel tot een keten van dienstverleners (niet alleen zorg) die gezamenlijk het probleem van een patient oplossen. Alleen past dat niet in het Nederlandse zorgstelsel. Daar is geen betaaltitel voor en dus wordt het niet opgepakt. Evenmin is er een betaaltitel voor preventie. Voor behandelen is wel een betaaltitel. Sterker nog, de inspanning wordt betaald, niet eens het resultaat. Er is dus nog een lange weg te gaan en die wordt zeker niet opgelost door meer geld en meer mensen.
Zeker met de strekking eens.
Is een uitstekend plan om Kuipers met de neus de goede kant op te krijgen.
De realiteit is helaas anders op dit moment. De uitgestelde zorg heeft nu primair geen preventie nodig maar poppetjes die de keten van o.a. operatie en nazorg kunnen doen.
Ook politicologe prof. dr. A. Roobeek heeft een oplossing voor het gekwalificeerd personeelstekort in de sector Zorg: minder op ziekte en zorg en meer op preventie en gezondheid mikken. Nu zal bij toenemende tekorten een en ander zich “vanzelf” gaan aanpassen. De “happy view” wijkt uit naar buitenland, we kopen hulp in vanuit ontwikkelingslanden, we delegeren deze opgaven aan de EU en verkrijgen een “gemiddeld EU peil”, de particuliere gezondheidszorg in NL groeit, artsen en verpleegkundigen blijven hun uiterste best doen om het gezond bestaan van NL inwoners te bevorderen en “de markt blijft regeren” want gezond bestaan ( is meer dan afwezigheid van ziekte of consumeren van gezonde voeding ) is in de humane behoeften hiërarchie ( oa Abraham Maslow ) de top 1. Een romantisch beeld, gebaseerd op behoefte om collectief vermogen aan andere zaken uit te geven, zal hieraan te weinig nieuws kunnen bieden. Maar het blijft desondanks een interessant verhaal vanuit Nijenrode.
‘samenwerken in ecosystemen van zorg’ , systeem dat is gebaseerd op gezonde samenleving in plaats van ziekte, ‘het roer moet om’, andere wijze van organiseren. Veel suggesties die suggereren dat het anders kan en moet zonder concreet te worden. Terwijl juist daar wel behoefte aan is. De praktijk leert dat goede voornemens vaak sneuvelen in bestaande structuren en belangen in de zorg.
In plaats van nieuwe abstracte vergezichten lijkt het mij effectiever om binnen huidige structuren stap voor stap verbeteringen aan te brengen. Bijvoorbeeld:
– terugdringen hoog ziekteverzuim en uitstroom zorgmedewerkers door moderner personeelsbeleid (o.a. betere beloning, grotere zelfstandigheid, carriere perspectief…etc.). Voer ‘prikkels’ in om instellingen hiertoe te bewegen.
– zorg (o.a, door vorige punt) dat het imago van werken in de zorg verbetert
– Juiste zorg op de juiste plaats (40% wat thans in ziekenhuizen wordt gedaan hoort daar niet thuis).
– Organiseer zorgcentra waar eerste en tweede lijn in samenwerken
– digitaliseer de zorg verder
Kortom: er is nog veel binnen huidige structuren te verbeteren. Wel is daarvoor nodig dat de minister/kabinet met duidelijk beleid voor middellange en lange termijn komt. Dit heeft 4 jaar of langer stil gelegen. Tot slot: accepteer dat praktische aanpassingen tijd en geld zal kosten en dat meer menskracht en middelen onvermijdelijk zijn. Preventie gaat pas op termijn vruchten af werpen en er moet niet gewacht worden om aan praktische verbeteringen ‘handen en voeten te geven’.