Om dreigende miljardentekorten het hoofd te bieden, zullen gemeenten de komende jaren genoodzaakt zijn om hard te bezuinigingen op de nieuwe zorgtaken. Ook zullen zorgvragers steeds vaker een eigen bijdrage moeten betalen als ze een beroep doen op ondersteuning.
Dit valt op te maken uit onderzoek van onderzoeksbureau COELO in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). COELO constateert dat de gemeenten bij ongewijzigd beleid afkoersen op een gezamenlijk gat in de begroting van 4,8 miljard euro in 2018. Dit komt neer op een bedrag van 284 euro per inwoner.
De mogelijkheden om dit dreigende tekort het hoofd te bieden. zijn volgens COELO beperkt. Anders dan het rijk kunnen gemeenten maar beperkt belastingen verhogen. Zelfs een verdubbeling van de ozb –de belangrijkste fiscale inkomstenbron- zou volgens COELO onvoldoende zijn om het tekort van 4,8 miljard op te vangen.
Doelmatiger werken biedt evenmin veel soelaas. Gedwongen door recente bezuinigingen op het gemeentefonds zijn de gemeenten volgens COELO al flink efficiënter gaan werken. Ook op de traditionele gemeentelijke taken valt niet veel extra’s meer te winnen, terwijl er al stevig gesneden is in het subsidieaanbod.
Lagere prijs
Blijven over de nieuwe taken in het sociale domein. Gelet op de vele miljarden die hiermee gemoeid zijn. zullen de gemeenten volgens COELO zeker proberen om de uitgaven op dit terrein te beperken. “Een belangrijk middel daarbij is het verlagen van de prijs die zorgverleners kunnen rekenen voor hun verrichtingen”, stellen de onderzoekers. “Een ander instrument is een eigen bijdrage en voor hulpontvangers.”
COELO merkt op dat bezuinigingen in het sociale domein door de burgers in meerderheid worden afgewezen, maar “daar gaat echter veel meer geld in om dan in bijvoorbeeld straatverlichting”. Om die reden zullen gemeenten afkalving van het voorzieningenniveau voor lief nemen.
Grotere verschillen
COELO voorziet in dit verband dat de lokale en regionale verschillen in de kwaliteit van dienstverlening groter zullen worden. De voorziene tekorten en dus de noodzaak tot ingrijpen zijn het grootst in centrumgemeenten en gemeenten met een zwakke sociale structuur. “Grote gemeenten (meer dan 150.000 inwoners) en gemeenten met 50.000 tot 100.000 inwoners moeten zich, gemeten in euro per inwoner, het sterkst aanpassen”, constateert COELO. “Hetzelfde geldt voor gemeenten in Groningen, Friesland, Drenthe en Zuid-Holland.”
Anders dan het rijk zijn gemeenten verplicht om hun begroting sluitend te houden. Eventuele tekorten veranderen daarmee automatisch in een taakstelling.
Het COELO-rapport ‘Gemeenten in Perspectief’ is de opvolger van een in september 2013 gepubliceerd onderzoek. Ook toen constateerde het COELO dat gemeenten voor een miljardenopgave staan en dat de grote financiële afhankelijkheid van het Rijk weinig andere opties open laat dan bezuinigen. Door de decentralisaties in het sociaal domein is de afhankelijkheid van het Rijk alleen maar groter geworden, terwijl gemeenten wel verantwoordelijkheid dragen voor een groter deel van de overheidsuitgaven.
