Minister Helder: nieuw kwaliteitskompas ouderenzorg is geen bezuiniging

Foto: Martijn Beekman

Minister Helder reageert in haar brief op Kamervragen over de CPB-publicatie Centraal Economisch Plan (CEP) 2023. In het kader ‘Afkalvend kwaliteitskader’ stelt het CPB dat er door allerlei maatregelen van de eerder beloofde 2,7 miljard euro aan kwaliteitsgelden jaarlijks nog maar 1,1 miljard euro over is om ouderen betere zorg te bieden. Zo ging er 1 miljard euro verloren aan efficiencykortingen om de verpleeg- en verzorgingshuizen te dwingen tot efficiënter werken. In totaal is er 1,6 miljard euro wegbezuinigd.

CPB: sector is uitgeknepen

Dat de ouderenzorg inderdaad efficiënter kan werken, vindt het CPB onwaarschijnlijk, zo uitgeknepen is de sector inmiddels. Dat er minder geld geïnvesteerd wordt, heeft gevolgen, redeneert het CPB. Er is minder zorg beschikbaar dan in 2017 is beoogd, de kwaliteit van de zorg ligt lager en er zijn minder zorgmedewerkers. In 2017 was het streven juist 40 procent méér handen aan het bed.

2,1 miljard kwaliteitsgeld

Maar minister Helder ziet dat anders. Zij stelt dat van begin af aan is gecommuniceerd dat er 2,1 miljard euro beschikbaar was aan kwaliteitsmiddelen. Dat geld is ook gebruikt voor extra personeel. Het aantal werkenden is in de periode 2017-2021 toegenomen met ruim 32.000 ft’s (ofwel circa 56.000 medewerkers).

Integrale vergelijking

Dat er zo hard bezuinigd moest worden, wijt het CPB aan het schrappen van een nieuwe bekostiging voor verpleeghuizen bij de vorming van het huidige kabinet. Tegen die bekostiging op basis van een integrale vergelijking van kosten was in de sector massaal verzet. Toenmalig zorgbestuurder Helder, de huidige minister, was een van de tegenstanders. Dat de beoogde bekostiging werd geschrapt in het Coalitieakkoord, was dan ook niet verwonderlijk. De nieuwe bekostiging had honderden miljoenen euro’s aan besparingen moeten opleveren. Dat maakte volgens het CPB dus alternatieve bezuinigingen noodzakelijk.

Beheersing Wlz-uitgaven

Minister Helder ontkent echter dat het niet doorgaan van de integrale vergelijking heeft geleid tot extra besparingen. VWS heeft juist “ingezet op betere beheersing van de uitgavenruimte en een aantal doelmatigheidsmaatregelen de komende jaren”. Het schrappen van de nieuwe bekostiging heeft niet geleid tot hogere uitgaven in de Wlz. En de minister houdt daarbij een vinger aan de pols door periodieke rapportages van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), verzekert ze in de Kamerbrief.

Bezettingsnorm verpleeghuizen

Ook ontkent Helder dat de maatregel ‘doorontwikkeling kwaliteitskader verpleeghuiszorg’ in het Coalitieakkoord leidt tot minder kwaliteit. In het Coalitieakkoord staat dat deze maatregel in 2024 100 miljoen euro aan besparingen oplevert, oplopend tot structureel 350 miljoen euro in 2024. Dit komt doordat in het nieuwe kwaliteitskader, dat onlangs is getransformeerd tot een kwaliteitskompas, de bezettingsnorm wordt losgelaten. Volgens die norm, in 2017 ingevoerd na de succesvolle lobby van Hugo Borst en Carin Gaemers, moeten er twee medewerkers per groep van acht bewoners aanwezig zijn gedurende de dag- en avonddienst. In de praktijk bleek het voor veel verpleeghuizen vrijwel onmogelijk om altijd aan deze bezettingsnorm te voldoen. Daarvoor ontbrak het geld en het zorgpersoneel.

Kwaliteitskompas ouderenzorg

In het nieuwe kwaliteitskompas, dat op 24 maart wordt gepresenteerd aan het Zorginstituut, is de bezettingsnorm losgelaten. Het kwaliteitskompas, dat het kwaliteitskader verpleeghuiszorg per 1 juli 2023 moet vervangen, ligt momenteel ter goedkeuring bij de achterbannen van de betrokken brancheorganisaties.

Minder rigide kwaliteitsnormen

Hoewel het concept nog niet openbaar is, is al wel duidelijk dat het kwaliteitskompas uitgaat van minder rigide kwaliteitsnormen. Zorgaanbieders krijgen meer vrijheid bij de invulling van de nieuwe kwaliteitsnormen, onder andere met hulp van innovaties en technologie, schrijft Helder. Het aantal banen in de zorg neemt hierdoor niet toe met 75.000 maar met 65.000 in de periode 2022-2025.

Minder meer of bezuinigen?

De term ‘bezuiniging’ vindt minister Helder niet passend. Het gaat volgens haar om minder groei. De uitgaven voor de ouderenzorg nemen toe van 15,6 miljard euro in 2022 naar 17,3 miljard euro in 2026. Bovendien investeert het kabinet via het Wozo-programma (Wonen en zorg) ruim 1,5 miljard euro incidenteel in de ouderenzorg, aldus Helder.