Uit dat onderzoek – een enquête die door 523 van de ongeveer 8000 medewerkers werd ingevuld – komt naar voren dat honderden ambtenaren van VWS te maken hebben gehad met pesten, intimidatie, discriminatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag. De angstcultuur zou in stand worden gehouden door de ambtelijke top.
Vooral bij RIVM en CIBG
De problemen met grensoverschrijdend gedrag binnen het ministerie van VWS spelen volgens FNV-onderzoek vooral bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG). Ook de afdeling Plaatsvervangend Secretaris Generaal Directies (PSGD) wordt genoemd. Binnen de ambtelijke organisatie is dat de afdeling van de op een na hoogste persoon op het ministerie, na de secretaris-generaal.
RIVM is geschrokken
Het RIVM is “geschrokken van de resultaten” van het FNV-onderzoek naar de werksfeer binnen de organisatie. Volgens een RIVM-woordvoerder “is sociale veiligheid belangrijk bij ons. We betreuren het dat niet iedereen dat ervaart. Daar moeten we alert op blijven. We zijn een grote organisatie met ongeveer 2800 medewerkers. Als dit soort signalen er zijn, moeten we die serieus nemen.”
Na een eerste rondgang van de FNV, eind vorig jaar, had het ministerie een onderzoek naar sociale veiligheid op de werkvloer aangekondigd. “Het mag vanzelfsprekend zijn dat we daaraan meedoen. Dan moet blijken hoe het zit en waar dit speelt. Voor verdere maatregelen is het nu nog te vroeg”, aldus de RIVM-woordvoerder.
Racisme
In het gepubliceerde rapport wordt veel over discriminatie geklaagd. Mensen zouden “racistische opmerkingen tussendoor maken” en mensen van niet-Nederlandse afkomst zouden worden geïntimideerd. Een van de ambtenaren meldde dat anderen ‘grappen maken over mijn beperking’ en een medewerker van het ministerie van VWS zou te horen hebben gekregen van een collega dat ‘Zwarten niet zo moeten zeuren’.
Geen gevolgen
Medewerkers van het ministerie klagen ook over seksueel grensoverschrijdend gedrag. “Een collega legde zijn hand op mijn bil. Dit heeft geen gevolgen gehad”, zegt iemand bijvoorbeeld. Anderen melden dat seksueel getinte opmerkingen tegen hen zijn gemaakt.
Vriendjespolitiek
Intimidatie is een ander veelgenoemd probleem. Mensen zeggen dat ze worden toegeschreeuwd, uitgelachen en gekleineerd. Ze klagen over onrealistische deadlines, of zeggen dat ze pas op het laatste moment horen over een vergadering, zodat ze zich niet kunnen voorbereiden. Er zou sprake zijn van vriendjespolitiek, en mensen zouden worden buitengesloten, genegeerd en ondermijnd. De FNV heeft de meldingen niet gecontroleerd.
Veroorzaakt door leidinggevende
Volgens de FNV wordt grensoverschrijdend gedrag in bijna twee op de drie gevallen veroorzaakt door een leidinggevende. Ongeveer een derde van de gevallen wordt toegeschreven aan een collega.
Een op de drie ambtenaren voelt zich niet vrij om in een overleg een afwijkende mening te geven en ruim een kwart voelt zich niet respectvol behandeld. Meer dan een derde durft een collega of leidinggevende niet aan te spreken op ongewenst gedrag.
Suïcidale gedachten
Volgens de bond overweegt meer dan een kwart van de ondervraagde medewerkers ergens anders werk te zoeken. Meer dan twintig medewerkers melden dat ze suïcidale gedachten hebben gekregen.
Direct vervangen
De vakbond wil onder meer dat van bovenaf kan worden ingegrepen als meldingen van misstanden binnen een ministerie niet voldoende worden opgepakt. Ook willen ze dat leidinggevenden die zich schuldig maken aan een onveilige werksfeer “direct vervangen worden door leidinggevenden met de juiste training en capaciteiten”.
Rol Algemene Bestuursdienst
Het FNV-manifest werd in ontvangst genomen door leden van de vaste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken. De selectie en benoeming van topmanagers binnen de Rijksoverheid is een taak van de Algemene Bestuursdienst (ABD), die valt onder Binnenlandse Zaken. Volgens de FNV is de dienst daarmee verantwoordelijk voor het scheppen van een sociaal veilige werkomgeving en de benoeming van goede topmanagers die bewezen geschikt zijn om zo’n werkomgeving te creëren.
Aandringen op meer maatregelen
De problemen kwamen aan het licht toen een FNV-bestuurder, die in oktober aan de slag ging op het ministerie van VWS, opvallend veel klachten hoorde. Op een enquête die ze stuurde om de problemen te inventariseren, kwamen binnen een week zo’n honderd reacties. “Dat waren zeer ernstige verhalen, waardoor we besloten er in december al mee naar buiten te gaan. We wilden dat niet voor ons houden”, vertelt ze. “Naar aanleiding van de publicatie kregen we nog meer meldingen. We drongen vervolgens bij de secretaris-generaal aan op maatregelen, maar dat gebeurde niet. Daarop hebben we de Arbeidsinspectie ingeschakeld en is het onderzoek weer geopend. Binnen drie weken hadden we zo’n zeshonderd reacties binnen.”
Nog geen reactie Pia Dijkstra
Volgens de FNV-vicevoorzitter heeft het ministerie na de uitkomst in december een ‘diepgravend onderzoek’ aangekondigd. “De onderste steen moest boven, maar we hebben nog geen signalen gekregen dat dit onderzoek is gestart. Dus hebben we het zelf maar gedaan.” FNV staat wel in contact met het ministerie, maar heeft de nieuwe demissionaire minister van Volksgezondheid, Pia Dijkstra, nog niet gesproken over het rapport. Ze vindt dat ’teleurstellend’.
Verantwoordelijkheid nemen
Volgens Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) is het tijd voor de ambtelijke top van alle ministeries om stappen te zetten tegen ongewenst gedrag, discriminatie en racisme. “We moeten dit serieus nemen. De ambtelijke leiding moet als de wiedeweerga verantwoordelijkheid nemen en met een indringend stappenplan komen.”
Onderzoek is vertraagd
Interim-secretaris-generaal van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Siebe Riedstra schrijft in een intern bericht dat “onze aandacht en zorg (…) in de eerste plaats” gericht is op het creëren van een prettige en veilige werkomgeving. Hij moedigt ambtenaren op het ministerie aan mee te doen aan het grotere onderzoek dat het departement organiseert. De start van het onderzoek is vertraagd, maar zal niet te lang meer op zich laten wachten, aldus Riedstra. Hij hoopt dat het onderzoek ‘scherpe en gerichte informatie’ biedt ‘om daadwerkelijk verbeteringen aan te brengen’.
Het onderzoek van het departement gaat naar verwachting volgende maand van start, hoewel hierover nog gesprekken lopen. Later dit voorjaar moet daar meer duidelijkheid over komen, evenals de aanpak die op het onderzoek volgt.
Intussen wordt gekeken naar manieren om gesprekken te organiseren, zodat medewerkers hun zorgen kunnen uiten over de werksfeer op het departement. Er zijn ook interne en externe vertrouwenspersonen waar mensen bij kunnen aankloppen, evenals een personeelsraadgever. (ANP / Suzanne Bremmers)
