NZa en Zorginstituut willen volumeprikkels elimineren met ‘passende zorg’

In het zorgstelsel zitten prikkels die leiden tot inzet van onnodige zorg of zorg op de verkeerde plek. Dat leidt tot verspilling van geld en mankracht. Dat stellen de NZa en het Zorginstituut in het rapport ‘Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú – Actieplan voor het behoud van goede en toegankelijke gezondheidszorg’. Zo staan er in de ggz mensen met complexe problemen te lang op wachtlijsten doordat te veel mensen met een lichte zorgvraag ook in de gespecialiseerde ggz komen. Onnodig veel zorg wordt in het ziekenhuis gegeven, terwijl de coronacrisis laat zien dat een deel ook goed digitaal kan.

Zorguitgaven exploderen

Bij ongewijzigd beleid rijzen de zorguitgaven de pan uit. De zorg slokt als een koekoeksjong vrijwel alle investeringen in de publieke sector op. Dat is niet alleen een probleem voor de overheid en de politiek, maar ook voor burgers. Als er niets verandert, zijn die in 2040 de helft van hun inkomen kwijt aan premies voor de zorg. Het is aan de politiek om te beslissen hoeveel geld er naar de zorg gaat. De NZa en het Zorginstituut hebben de taak om ervoor te zorgen dat het beschikbare geld zo zinvol mogelijk wordt besteed. Alleen zorg die bijdraagt aan de gezondheid en kwaliteit van leven van mensen zou nog bekostigd moeten worden. Zorg die weinig of niets toevoegt, hoort niet thuis in het basispakket. En die zouden zorgverzekeraars ook niet meer moeten inkopen.

Passende zorg

‘Passende zorg’ is in de definitie van ZIN en de NZa meer dan alleen ‘gepast gebruik’. Gepast gebruik betekent dat zorgaanbieders zorg verlenen die bewezen zinnig is. Ze behandelen volgens de laatste wetenschappelijke inzichten. Van passende zorg kan pas sprake zijn in combinatie met de juiste organisatie van de zorg. Dat betekent dat ook de bekostiging, de risicoverevening, de zorginkoop en het pakketbeheer de juiste prikkels moeten bevatten voor passende zorg. Er moeten betere incentives komen voor domeinoverstijgende samenwerking, preventie en gezonde leefstijl.

Kwaliteitskader ‘passende zorg’

ZIN en NZa willen in een kwaliteitskader de principes van passende zorg vastleggen. Dat willen ze samen doen met vertegenwoordigers van patiënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en zorgverleners. In het rapport doen ZIN en NZa een voorzet.

1. Passende zorg is waardegedreven. Het gaat om doelmatige, effectieve zorg die bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van patiënten.
2. Passende zorg komt samen met en rondom de patiënt. Multidisciplinaire teams betrekken de context van patiënten bij de behandelopties.
3. Passende zorg is de juiste zorg op de juiste plek. Veel meer zorg kan digitaal. Veel meer zorg kan thuis of in de eerstelijnszorg. Alleen als het echt nodig is, gaan mensen nog naar het ziekenhuis. De verwachting is dat ziekenhuizen kunnen krimpen als ze minder patiënten zien.
4. Passende zorg gaat over gezondheid en niet over ziekte.  Het overheidsbeleid bevordert gezondheid, verkleint gezondheidsverschillen, voorkomt ziekte en zwaardere zorg.

Volumeprikkel elimineren

Het Zorginstituut en de NZa brengen hun taken in lijn met de principes van passende zorg.  Dat betekent dat het Zorginstituut het pakketbeheer, de risicoverevening en kwaliteitstaken baseert op passende zorg. Het Zorginstituut wil kwaliteitsrichtlijnen sneller aanpassen en onzinnige zorg uit het pakket halen. Ook wil ZIN laten onderzoeken of de risicoverevening zorgverzekeraars wel de juiste prikkels geeft voor passende zorg. De NZa wil de volumeprikkel uit de bekostiging halen. Planbare, chronische en acute zorg krijgen ieder een eigen bekostiging. Verder gaat de NZa bij de zorginkoop letten op passende zorg.

VWS: wetten en regels

Ze vragen het ministerie van VWS om hen te ondersteunen bij de werkagenda voor passende zorg.  De overheid schept immers de juiste randvoorwaarden via wet- en regelgeving. Voor de aparte zorgsectoren zou er één overkoepelend budgettair kader en hoofdlijnenakkoord moeten komen. Dan is het makkelijker om geld te verschuiven van de ene naar de andere zorgsector. Het geld zou de burger moeten volgen. Ook zou de overheid samenwerking moeten stimuleren door duidelijk uitleg te geven over de toepassing van concurrentieregels. Daarnaast vragen de NZa en het Zorginstituut ervoor te zorgen dat betrouwbare informatie over uitkomsten van zorg sneller beschikbaar komt. Dat is een voorwaarde voor een ‘lerend systeem dat leidt tot passende zorg’. Bovendien moet er strakke regie van de overheid zijn bij het organiseren van de uitwisseling van digitale gegevens. Verder zou de overheid doorzettingsmacht moeten organiseren om lokale patstellingen te doorbreken.

Rol politici, patiënten

Wil de inzet op passende zorg slagen, dan vraagt het ook veel van politici, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiënten en zorgverleners. In de politiek wringt het als passende zorg ertoe leidt dat ziekenhuizen afslanken. ‘In het recente verleden hebben we gezien dat een ziekenhuis overeind wordt gehouden ten koste van de verbeterde aanpak van de huisartsen’, staat in het rapport. NZa en ZIN verzoeken politici om in dergelijke gevallen de principes van passende zorg als uitgangspunt te nemen voor beslissingen. Zorgaanbieders zullen moeten accepteren dat krimp soms onvermijdelijk is. Voor patiënten betekent het dat niet alles wat medisch kan ook beschikbaar is als verzekerde zorg. Zorgverzekeraars zullen moeten afstappen van louter p x q contracten en overstappen op meerjarenafspraken over passende zorg.

Op Zorgvisie verschijnen deze week interviews met Sjaak Wijma, bestuursvoorzitter Zorginstituut, en Josefien Kursten, NZa-directeur regulering, waarin ze ingaan op de gevolgen voor de bekostiging, zorginkoop, pakketbeheer en risicoverevening.