Beeld: SasinParaksa/stock.adobe.com
Elektronische gegevensuitwisseling vindt nog maar zeer beperkt plaats en van databeschikbaarheid is nauwelijks sprake, schrijft de NZa. Terwijl dat nodig is voor passende zorg. “Met als mogelijke risico’s gezondheidsschade voor de patiënt, dubbele diagnostiek en extra administratieve lasten”, valt in het rapport te lezen. Het rapport is een inventarisatie van manieren om de zorg-ict-markt beter te laten functioneren, die hoort bij het Actieplan Zorg-ICT-markt van voormalig minister Ernst Kuipers. Opvallend is dat het verschijnt in dezelfde week waarin een groep topambtenaren adviseert om het roer radicaal om te gooien en een Rijksdatastaat van de zorg op te richten die gegevensuitwisseling landelijk moet regelen.
Knelpunten
De NZa signaleert tien belangrijke knelpunten, waaronder de marktmacht van ict-leveranciers, vendor lock-in, dure implementatietrajecten, gebrek aan toezicht en geldgebrek bij zorgaanbieders. Ook een gebrek aan kennis bij zorgbestuurders en zorgprofessionals en het niet goed formuleren van een vraag aan de leveranciers speelt een rol. “De snelle opkomst van digitale zorgtoepassingen vereist specifieke kennis die niet altijd aanwezig is in de bestuurskamers van zorgorganisaties”, staat in het rapport.
Weerstand, onzekerheid en angst
De gebrekkige ict-kennis leidt tot weerstand, onzekerheid en angst met als gevolg dat bestuurders de hand op de knip houden of “risicomijdend” kiezen voor de meest gebruikte oplossing van de grootste speler. De kennis van zorgbestuurders en zorgverleners verbeteren, is dan ook de eerste interventie voor de korte termijn die de NZa voorstelt. “Zonder voldoende kennis over de zorg-ict zal er nooit een goed functionerende zorg-ict-markt kunnen ontstaan”, staat in het rapport. Het is onder meer nodig om goede afspraken over standaardisatie te maken en om (gezamenlijk) goede vragen bij ict-leveranciers neer te leggen.
Kennis in zorgorganisaties opkrikken
De NZa signaleert dat het bij de grotere organisaties de goede kant op gaat, doordat chief information officers in het bestuur komen en deskundigen worden opgeleid. Voor kleinere organisaties is dat niet altijd mogelijk, zij zouden hiervoor brancheorganisaties of samenwerkingsverbanden kunnen inzetten. Ook kunnen beroepsopleidingen meer aandacht besteden aan kennis van (zorg-)ict en kunnen overheidsinstanties meer uitleg geven.
Keurmerken
Om inkopers en bestuurders te helpen zouden staat de introductie van keurmerken voor zorg-ict als optie in het rapport. Dat zou inzicht kunnen bieden in zaken als technische opbouw, uitwisseling met onder meer epd’s en algehele bruikbaarheid. Toch zijn de opstellers hier terughoudend mee. Ze wijzen erop dat keurmerken geld kosten en zodoende kunnen zorgen voor hogere prijzen. Bovendien zou het ertoe kunnen leiden dat aanbieders er alleen op mikken het vinkje voor het keurmerk te halen zonder resultaatverplichting aan te gaan. Ook bestaat het gevaar dat een keurmerk “een specifiek Nederlands karakter” krijgen waardoor de markt nog minder toegankelijk wordt voor Nederlandse spelers. De mogelijkheden om zorgverzekeraars via de inkoop eisen te stellen, zijn beperkt vanwege hun zorgplicht, is de analyse van de NZa.
Signaleringstafel en validatieplatform
Uiteraard leggen NZa, Zorginstituut en ACM de bal niet eenzijdig bij bestuurders en professionals in de zorg. Ze stellen ook voor een signaleringstafel op te zetten waar ze zelf samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd klachten over zorg-ict oppakken en op basis daarvan advies uitbrengen aan het ministerie. Ook een landelijk test- en validatieplatform zou een goed idee zijn, staat in het rapport, net als een gezamenlijke planning voor gewenste ict-veranderingen met goede governance “om ict-veranderingen in een landelijke aanpak voor portfolio- en programmamanagement te kunnen stroomlijnen”.
Marktmacht leveranciers beteugelen
Voor de lange termijn stelt de NZa voor te zorgen voor volledige aansluiting op (open) internationale standaarden, om de concurrentie van buitenlandse partijen te vergroten. Ook zouden toezichthouders meer taken en bevoegdheden moeten krijgen om vendor-lockins te breken en de marktmacht van de leveranciers te beteugelen.
Bij veel organisaties en dus ook in de zorg zijn ICT afdelingen weggereorganiseerd en worden ICT diensten extern ingekocht, dat is niet slecht maar dan heb je de kunde over ICT niet in huis. En echte kundige ICT’ers hebben weinig op met hoog in de apenboom willen zitten bij het bestuur en dan krijg je dat men op zoek gaat naar accountants, juristen en bedrijfskundigen die automatisering “wel interessant vinden”. Net zoals artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners in besturen moeten bestuurders die over ICT gaan ook met de poten in de blubber hebben gestaan, weten wat het werk inhoud voor de gebruiker en de uitvoerder. Ook hier moet men diverser worden in bestuurderskeuzes en niet alleen op geslacht, etniciteit, juristen en bedrijfskundigen.