Uit cijfers die de NZa presenteert, blijkt dat bij alle zorgkantoren het aantal wachtenden is toegenomen in 2018. De Zorgautoriteit ziet die aantallen in 2019 alleen maar verder toenemen. Uit recente cijfers van Zorginstituut Nederland blijkt dat er de afgelopen twee jaar elke maand 270 ouderen bij zin gekomen die een plek in een verpleeghuis nodig hadden. Het afgelopen half jaar is er sprake van een versnelling van de groei, zo meldde Zorgvisie. De afgelopen vier maanden is de wachtlijst met meer dan 500 wachtenden per maand gegroeid. Het aantal mensen dat wacht op een plek in een verpleeghuis steeg van 14.398 op 1 april tot 16.990 op 1 oktober 2019, een toename van 15 procent.
Dubbele vergrijzing
De zorgkantoren moeten passende zorg organiseren voor mensen met een Wlz-indicatie. Uit de evaluatie van de NZa blijkt dat zorgkantoren hier niet altijd op tijd in slagen. De daarvoor gestelde normen worden overschreden. Mensen op de wachtlijst krijgen desgewenst wel overbruggingszorg. Uiteindelijk krijgt zo 99 procent van de mensen met een indicatie ofwel de gewenste zorg ofwel overbruggingszorg, stelt de zorgautoriteit vast.
De wachtlijsten voor de ouderenzorg lopen onder meer op door doorstroomproblemen in de keten, constateert de NZa. Cliënten moeten ook steeds vaker vanuit een crisissituatie worden opgenomen. De krapte op de arbeidsmarkt en ‘dubbele vergrijzing’, waarbij er meer oudere mensen zijn die zorg nodig hebben en tegelijkertijd veel zorgpersoneel met pensioen gaat, zetten het zorgaanbod verder onder druk.
Kwaliteitsbudget doelmatiger inzetten
Om beter op de toenemende zorgvraag te anticiperen zullen de zorgkantoren een tandje bij moeten zetten, vindt de NZa. De zorgkantoren maken nu nog te weinig zichtbaar hoe zij sturen op doelmatige zorg en wat de resultaten zijn. Voor de langdurige zorg is een kwaliteitsbudget beschikbaar, zodat zorgaanbieders aan de eisen van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg kunnen voldoen. De zorgkantoren verdelen het budget nu op basis van de omzet en een beoordeling van het kwaliteitsplan van de zorgaanbieder. Dat is conform de werkwijze die is afgesproken, maar er is weinig sturing op een doelmatige aanwending van het budget. “Wij verwachten van de zorgkantoren dat zij het kwaliteitsbudget 2020 gericht toekennen. Namelijk daar waar het nodig is en waar de kansen liggen om kwaliteitsverbetering te realiseren (maatwerk per zorgaanbieder)”, stelt de zorgautoriteit dan ook.
Domein-overstijgende samenwerking
De ontwikkelingen in de zorgvraag verschillen per regio. Daarom wil de NZa dat de zorgkantoren de regionale verschillen in beeld brengen en actief helpen om oplossingen te zoeken voor cliënten. “Dit zal meer van hen vragen dan zij de afgelopen tijd hebben laten zien”, aldus de zorgautoriteit.
Verder verwacht de NZa dat de zorgkantoren domein-overstijgend samenwerken in de regio en preventie en innovatie stimuleren en faciliteren. “In het toezicht op de zorgkantoren zal de NZa hieraan aandacht besteden. Wij zullen de inzet en resultaten van zorgkantoren beoordelen.”
Integrale vergelijking
De NZa wil de zorgkantoren ondersteunen met een nieuwe manier van bekostigen. Nieuwe tarieven moeten worden gebaseerd op de kosten van vergelijkbare verpleeghuisaanbieders. De NZa is op dit moment bezig met het onderzoek naar deze integrale vergelijking. Verpleeghuizen moesten voor het onderzoek kostendata aanleveren, iets dat niet bij alle zorgaanbieders in goed aarde is gevallen. Het voornemen is om de uitkomsten van de integrale vergelijking per 2022 in kleine stappen in de bekostiging te laten landen.
Wet- en regelgeving
De zorgautoriteit erkent tot slot dat er belemmeringen in wet- en regelgeving kunnen zijn om doelmatige zorg vorm te geven, bijvoorbeeld met domein-overstijgende initiatieven. “Er zijn oplossingen nodig wanneer goede initiatieven van zorgkantoren, die bijdragen aan toegankelijke en betaalbare zorg, niet passen binnen de regelgeving. Wij roepen de zorgkantoren op mogelijke knelpunten in een vroeg stadium bij ons te melden. De NZa denkt graag mee over oplossingen. VWS onderzoekt of de NZa de bevoegdheid kan krijgen om kosten van initiatieven die wel doelmatig zijn maar niet goed binnen de regelgeving passen aanvaardbaar te verklaren. Dit kan ruimte bieden om toe te werken naar structurele oplossingen voor doelmatigheidsinitiatieven”, aldus de NZa.
Beste NZa, mooie en terechte oproep aan de zorgkantoren: zorg ervoor dat geindiceerden de zorg krijgen die ze nodig hebben. Laat ik toch een paar “kleine” problemen schetsen.
In een aantal regio’s is de krapte op de arbeidsmarkt zó groot geworden dat de (intramurale) capaciteit fors onder druk staat en er door zorgaanbieders keuze’s gemaakt moeten worden: bedden leeg laten staan maar wel nog een enigzins verantwoorde zorg kunnen leveren, of bedden vullen maar onvoldoende kwaliteit kunnen leveren. Voor zorgaanbieders en zorgkantoren een dillemma.
Op de 2e plaats zijn er met het kwaliteitskader verpleeghuiszorg veel extra middelen naar de intramurale zorg gegaan. Het mooie resultaat is dat de kwaliteit omhoog is gegaan en de werkdruk is afgenomen. Negatief bij effect is dat thuiszorgmedewerkers zien dat het intramuraal werken nu minder werkdruk geeft dan extramuraal, dus kiezen ze ervoor om vanuit de wijk naar een intramurale setting te gaan. Langer thuis komt dus nog verder onder druk te staan.
Tot slot geeft de NZa aan dat de zorgkantoren meer domein overstijgend moeten werken en innovatie moeten faciliteren en ondersteunen. Ook hier is de bedoeling duidelijk en willen de zorgkantoren dit volgens mij dolgraag, maar zolang zorgkantoren alleen cliëntgebonden kunnen en mogen financieren, wordt hen hier geen enkele ruimte voor geboden. Zorgkantoren zouden enorm geholpen worden met enige regelruimte en vrije speelruimte; inzet op preventie of ondersteunen van regionale of burgerinitiatieven zouden veel goeds kunnen brengen, waardoor er met weinig middelen veel toekomstige Wlz cliënten geholopen zouden kunnen worden. Zorgkantoren moeten dan wel die ruimte krijgen. Mijn conclusie: terechte kritiek van de NZa op de langer wordende wachtlijsten, maar geeft zorgkantoren de speelruimte om te komen tot échte oplossingen.