Podcast Ethiek: ‘Laat kwaliteit meebewegen met schaarste’

111 Podcast ethiek: ‘Laat kwaliteit meebewegen met schaarste’

Dat zegt ethicus Hafez Ismaili M’Hamdi van de Universiteit van Maastricht in de podcast Voorzorg over passende zorg en ethische dilemma’s. In de podcast gaat hij in discussie met ziekenhuisbestuurder Bart Berden en internist Esther Donga uit het Elisabeth TweeSteden ziekenhuis in Tilburg.

Passende zorg als vergaarbak

“Passende zorg is een vergaarbak van belangrijke overwegingen”, zegt Hafez Ismaili M’Hamdi, tevens lid van de RVS en vicevoorzitter van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid. “Niemand is tegen goed werkende zorg en niemand wil te veel voor goede zorg betalen. Maar kwaliteit en geld kunnen op gespannen voet met elkaar staan. Niemand is tegen het organiseren van zorg dichtbij de patiënt. Maar hoe verhoudt zich dat tot de kosten van dat type zorg?”

Schaarste en kwaliteit

De vraag is hoe passende zorg zich verhoudt tot kwaliteit en schaarste. Ismaili M’Hamdi: “Wat is kwalitatief goede zorg? We hebben een parameter met een ondergrens, maar mogelijkerwijs is er geen bovengrens. Dan is zorg een bodemloze put, want je kunt eindeloos blijven doen en doen. In een context van schaarste, waarin bezuinigd moet worden, moet je weten waar ligt dan de ondergrens? Wat kan ik nog met goed fatsoen aanbieden?”

Kwaliteit is dynamisch

Ismaili M’Hamdi gaat nog een stap verder. “We hebben een statisch idee over kwaliteit van zorg. Het moet altijd een acht of een negen zijn. We moeten leren dat kwaliteit dynamisch is en meebeweegt met schaarste. De vraag is dan wel wat de ondergrens is.”

Werkplezier

Voor zorgverleners is het echter lastig om de kwaliteitslat lager te leggen, werpt Donga tegen. “Want dat gaat ten koste van hun werkplezier.” Bovendien zijn er richtlijnen en protocollen waar zorgverleners lastig van af kunnen wijken zonder zichzelf kwetsbaar te maken.

Wachtenden de dupe?

Maar als de kwaliteitslat lager ligt, kunnen zorgverleners meer mensen helpen. Zijn de wachtenden niet de dupe in de huidige systematiek? “Of wachten wel of niet goed is, ligt genuanceerd. In de coronacrisis bleek dat sommige wachtenden toch geen zorg nodig hadden. Belangrijk is dat je kijkt waarom mensen komen. Specialisten maken een inschatting voor wie de nood het hoogst is. Wat is spoed, semi-spoed, electief en chronisch en wat zijn de verwachtingen?”

Schaarste en ethiek

“Er ontstaat wel een vervelende situatie als mensen die een electieve operatie nodig hebben, stelselmatig aan het kortste eind trekken en nooit meer aan de beurt komen”, vindt Ismaili M’Hamdi, zoals in de coronacrisis. “Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid heeft een signalement opgesteld waarin drie waarden spelen bij beslissingen rond schaarste. De eerste is: geef prioriteit aan mensen met de hoogste nood, die Esther zojuist noemde. De tweede is: zie je patiënten wel als gelijkwaardig? Iedereen heeft evenveel recht op zorg. De derde is: geef zorg die zo efficiënt mogelijk is. Zet je middelen zo in dat je de meeste gezondheidswinst genereert. Deze drie uitgangspunten zijn lastig met elkaar te verzoenen. Maar ons pleidooi is wel om aandacht te hebben voor alle drie de waarden.”

Protocollen aanpassen

“Passende zorg is lastig te realiseren door deze drie waarden, door tijdgebrek en het risico om aangeklaagd te worden”, vindt Berden. “Maar er is wel wat aan te doen. Je kunt in protocollen ruimte maken, zodat er minder dwangmatig handelen wordt voorgeschreven. Dan krijgt het tuchtrecht ook meer ruimte om af te wijken van het strikte protocol. De protocollen zijn nu wel heel uitvoerig en afgestemd op een bovengrens, niet een ondergrens.”