Rekenkamer: VWS heeft voor 10 jaar aan beschermingsmiddelen op voorraad

Usage: Real-online-workflow (2020) Usage: Online (20200401) Usage: Online (20200402) *** Local Caption *** © studio v-zwoelf / stock.adobe.com

In gesprek met de Algemene Rekenkamer gaven ambtenaren van het ministerie aan dat voor de langere termijn een voorraad van slechts 26 weken wenselijk is. Eerder werd al duidelijk dat het ministerie pakhuizen vol heeft liggen met beschermingsmiddelen, zoals maskers, brillen, jassen en schorten. Veel van de goederen hebben een houdbaarheidsdatum van enkele jaren.

Op de site van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) is te zien hoeveel producten er op voorraad liggen en hoeveel vraag er wordt verwacht op basis van de afgelopen drie weken. Zo zijn er 32,8 miljoen KN95-maskers op voorraad, maar is er geen verwachte vraag. Het ministerie werkt aan een plan wat te doen met dit overschot en er wordt nagegaan hoe men de voorraden beter kan beheren. Minister Tamara van Ark voor Medische Zorg vertelde eerder in gesprek met Radio 1 dat er onder meer wordt gekeken naar het helpen van goede doelen of organisaties in het buitenland.

Uitgaven

Uit het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt verder dat het ministerie van VWS een fors deel van de uitgaven aan de coronapandemie in 2020 niet goed genoeg verantwoorden. De Rekenkamer geeft verantwoordelijk minister Hugo de Jonge, maar ook minister Wopke Hoekstra van Financiën, daarom een stevige tik op de vingers.

In totaal is vorig jaar 5,1 miljard euro uitgegeven aan onder meer beschermingsmiddelen, beademingsapparatuur en testmateriaal, maar het financieel beheer over die uitgaven “schoot ernstig tekort”. Zo ontbraken bijvoorbeeld ontvangstbewijzen voor rechtstreekse leveringen van goederen aan zorginstellingen.

Verder zijn bij de inkoop van goederen en diensten zoals persoonlijke beschermingsmiddelen opdrachten direct gegund aan leveranciers. Dat mag alleen als per inkoop is onderbouwd waarom directe gunning noodzakelijk is, maar die onderbouwing is er niet. Ook was onduidelijk of aantallen afgenomen coronatests op facturen die het ministerie betaalde wel klopten. Daar komt bij dat de Tweede Kamer niet op tijd werd geïnformeerd over belangrijke overeenkomsten waarbij grote financiële verplichtingen werden aangegaan.

Bezwaar

“De financiële functie was niet voldoende toegerust en is ook niet tijdig versterkt om de grote uitdaging die de coronacrisis met zich meebracht aan te kunnen”, aldus de Rekenkamer. “Het financieel beheer kreeg onvoldoende aandacht en prioriteit.”

Het financieel beheer bij het ministerie van VWS schoot dermate tekort, dat de Algemene Rekenkamer begin april bezwaar aantekende. Nadat de minister een verbeterplan opstelde om het financieel beheer op korte en langere termijn te verbeteren, werd het bezwaar weer opgeheven. De Rekenkamer benadrukt dat een dergelijk bezwaar een “uitzonderlijk” instrument is, dat zelden wordt gebruikt.

Minister De Jonge wist volgens de Rekenkamer al in september 2020 dat het financiële beheer op zijn departement onder de maat was. Maar hij greep pas begin dit jaar echt in. Ook Hoekstra had volgens het college eerder in kunnen grijpen.

Formele regels

De Jonge zegt zelf in een reactie dat de kritiek erger klinkt dan zij is. Soms gaat het om administratieve tekortkomingen, zoals het ontbreken van een paraaf of een pakbon. In andere gevallen is bewust van de regels afgeweken omdat er haast was geboden. “Op het moment dat er beademingsapparatuur moet worden aangeschaft, testmateriaal moet worden aangeschaft, laboratoria moeten worden gecontracteerd, dan is het niet altijd mogelijk om op alle momenten alle formele regels en stappen te zetten.” De bewindsman denkt niet dat het geld verkeerd is terechtgekomen. Als een leverancier onterecht had beweerd dat er een beademingsapparaat was geleverd, had het ziekenhuis dat dat apparaat zou ontvangen wel van zich hebben laten horen, redeneert hij.

In een eerder gesprek met Zorgvisie vertelde Ewout Irrgang, lid van het college van de Algemene Rekenkamer, al dat het verantwoordingsonderzoek dit jaar vooral in het teken zou staan van de rechtmatigheid en doeltreffendheid van bijvoorbeeld de corona-uitgaven van VWS. (Skipr/ANP)