RIVM: Maak nu keuzes voor de toekomst van de zorg

Foto: SUPERMAO/stock.adobe.com

Dat blijkt uit de vooruitblik van het RIVM op de Volksgezondheid Toekomstverkenning (VTV) 2024. Het onderzoek werd verricht in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De inzichten gaan over de toekomst van de gezondheid en zorg van Nederlanders tot 2050 en beschrijven drie grote opgaven op weg daar naartoe.

Urgentie

De urgentie van de drie opgaven is de afgelopen jaren toegenomen. Hoe deze opgaven aangepakt moeten worden, hangt volgens het RIVM af van keuzes die landelijke en lokale beleidsmakers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de inwoners van Nederland nu maken. De aanpak van deze opgaven vraagt daarbij om een brede blik, staat in het rapport.

“Door preventie, zorg en ondersteuning vanuit een ‘Health in All Policies‘-aanpak kan op die samenhang worden ingezet, zodat maatregelen elkaar versterken. Zo kan bijvoorbeeld de klimaataanpak worden gebruikt als ‘hefboom’ voor gezondheidswinst, als de juiste aspecten daarvoor worden meegewogen. En andersom draagt gezondheid bij aan het bereiken van ‘brede welvaart’.”

Domeinoverstijgend samenwerken

Door VWS en andere ministeries is al veel in gang gezet om domeinoverstijgend samen te werken aan gezondheid, zorg en ondersteuning. Belangrijk daarbij zijn het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het programma Wonen Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). Monitoring van de voortgang moet gemeenten, regionale zorgkantoren en GGD’en een basis bieden om inzicht te krijgen en waar nodig bij te sturen.

Maatschappelijke organisaties en burgers

Bij de lokale maatregelen en lokaal beleid is samenwerking nodig met maatschappelijke organisaties en burgers, schrijft het RIVM. Dat vraag wel om een verandering van denken waarbij er meer nadruk op de mensen komt te liggen dan op de bestaande systemen. Het RIVM adviseert dan ook om het vertrouwen van burgers in elkaar en in de samenleving te versterken.

Drie belangrijkste opgaven

Leefstijlfactoren hebben een grote invloed op de gezondheid. Het gaat daarbij niet alleen om bewegen, gezonde voeding of overgewicht maar ook om financiële bestaansonzekerheid en ongunstige woon-, werk en leefomstandigheden. Daarbij zijn regionale verschillen zichtbaar. De opgave is dan ook om de gezondheid van alle Nederlanders te verbeteren.

Daarnaast verandert de zorgvraag. Er is meer complexe zorg en ondersteuning nodig met minder personeel. Ouderdomsziekten en eenzaamheid worden belangrijker. Deze ontwikkelingen leggen een grote druk op de mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, hun naasten en de professionals in de zorg.

Ten slotte is de klimaatverandering de grote uitdaging voor een gezonde leefomgeving. Een warmer en extremer klimaat vraagt om aanpassingen waarbij rekening gehouden moet worden met infectieziektes en veranderingen in de leefomgeving.

Deelstudies  

De basis van de VTV zijn deelstudies waar nu nog aan wordt gewerkt. De eerste bevindingen uit deze deelstudies laten verschillende toekomstige problemen zien. 60 procent van de mensen die nu tussen 50 en 64 jaar zijn, heeft bijvoorbeeld al overgewicht. Met overgewicht als risicofactor voor verschillende andere aandoeningen zoals diabetes, kanker en gewichtsproblemen is overgewicht een belangrijk probleem in de toekomst.

Uit de deelstudies blijkt verder een ongunstige toekomstverwachting voor leefstijl van jongeren. Ook daarbij is het grootste probleem overgewicht. Daarnaast speelt bewegingsarmoede een rol. 15 procent van de 12- tot en met 17-jarigen heeft nu al overgewicht of obesitas.

Ook werken de mentale gezondheidsproblemen van jongeren nu door in hun toekomst. Jongeren hebben meer klachten dan voorheen. Mentale problemen in de adolescentie hangen samen met een grotere kans op mentale problemen op latere leeftijd.

Klimaataanpak geeft positieve gezondheidseffecten

De effecten van de klimaat- en andere maatregelen op gezondheid zullen overwegend positief zijn. Hoe groot het effect zal zijn hangt alleen af van de concrete uitwerking.

Een belangrijk effect zal vermindering van luchtvervuiling zijn, een belangrijke risicofactor voor luchtwegklachten en hart- en vaatziekten. Er kunnen echter nog steeds (combinaties van) weersomstandigheden voorkomen die leiden tot pieken in slechte luchtkwaliteit. Hierdoor kunnen negatieve gezondheidseffecten optreden, met extra ziekenhuisopnames of sterfte tot gevolg.

Verder zijn meer groene ruimte en meer water in de leefomgeving noodzakelijk voor verkoeling en biedt dit de gelegenheid om meer te bewegen en elkaar te ontmoeten. “Een win-win aanpak vanuit de ‘Health in All Policies’ gedachte draagt zo bij aan een gezonde leefstijl en aan een verbeterde kwaliteit van de leefomgeving.”

Volledige VTV-2024

Het RIVM blikt elke vier jaar vooruit op ontwikkelingen in de volksgezondheid en zorg. Het doet dat op verzoek van het ministerie van VWS. Vanwege de vervroegde verkiezingen in november 2023 en de kabinetsformatie worden alvast de inzichten gegeven die er tot die tijd zijn. De volledige Volksgezondheid Toekomstverkenning verschijnt in juni 2024 (VTV-2024). Deze bevat meer informatie over de toekomst van de Nederlandse volksgezondheid en zorg.