Foto: Sjoerd van der Wal/ Getty Images/iStock
Op de spoedeisende hulp, maar ook op bevalafdelingen en huisartsenposten wordt de druk gevoeld. De zorgvraag neemt toe en personeel is schaars. Op woensdag 3 april debatteert de Tweede Kamer hierover. Om de zorg toegankelijk én kwalitatief goed te houden, moeten keuzes worden gemaakt, ziet ook het ministerie van VWS. Na de val van het kabinet werd het onderwerp echter controversieel verklaard. Een volgend kabinet moet dus de knopen doorhakken. Een ambtelijke verkenning van de dilemma’s en opties kon wel doorgaan. Een rapportage van het eerste deel van deze verkenning stuurt demissionair minister Pia Dijkstra nu naar de Tweede Kamer.
Balans zoeken
VWS-ambtenaren hebben gekeken naar de knoppen waar de overheid aan kan draaien om de zorg toegankelijk en van goede kwaliteit te houden. Zij stellen dat er op twee punten naar “balans” moet worden gezocht. “De balans tussen de bundeling van schaarse expertise enerzijds en nabijheid anderzijds. De balans tussen landelijke regie enerzijds en regionale vrijheid anderzijds.” Oftewel, een SEH voor iedereen vlakbij of betere zorg op minder plekken? En, strakkere regie vanuit VWS of regio’s die bepalen hoe de zorg wordt ingericht?
Vijf varianten
Aan de hand van deze twee vraagstukken, zijn vijf varianten van overheidsbeleid uitgewerkt over de inrichting van de acute ziekenhuiszorg. In vier varianten slaat de overheid een nieuwe weg in met de acute zorg. In de vijfde variant gaat de overheid op de huidige voet verder.
Harde normen en landelijke sturing op veiligheid en expertise
“Iedereen in Nederland heeft recht op dezelfde hoge kwaliteit van acute zorg. Daarom zijn er heldere landelijke kwaliteitsnormen voor zowel de acute ziekenhuiszorg, als voor samenwerking met de rest van de keten zoals de ambulancezorg en de huisartsen. Voor levensbedreigende, herkenbare tijdkritische aandoeningen is ook de tijd van melding tot het juiste ziekenhuis genormeerd, zodat elke patiënt tijdig op de juiste plek kan worden geholpen. Alleen voor laagcomplexe acute ziekenhuiszorg en acute verloskunde gelden nabijheidsnormen. Vanuit de overheid wordt stevig gestuurd op realisatie van de normen. Dat vraagt bereidheid om te accepteren dat er in Nederland nog een aantal SEH’s zullen omvormen naar voorzieningen voor laagcomplexe acute zorg en afdelingen acute verloskunde zullen sluiten, omdat het voor de veiligheid en expertise van zorg en efficiënte inzet van personeel beter is.”
Maximale ruimte voor regionale inzet op veiligheid en expertise
“Elke regio is anders. Populatie, type zorgvraag, geografie, het type zorgaanbieders en personeelskrapte verschillen per regio. Daarom is ook per regio verschillend hoe de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg het beste kan worden gerealiseerd. De overheid geeft daarom de ruimte aan regio’s om zelf afwegingen te maken over het acute zorglandschap op basis van landelijke normen. De landelijke overheid stimuleert dat elke regio streeft naar een hoge kwaliteit van acute zorg en introduceert daarvoor prikkels. Ook gelden er ondergrenzen voor nabijheid van laagcomplexe acute ziekenhuiszorg. Dat vraagt bereidheid om te accepteren dat patiënten voor sommige soorten zorg in sommige regio’s verder moeten reizen dan in andere regio’s, dat er mogelijk nog een aantal SEH’s zullen omvormen naar voorzieningen voor laagcomplexe zorg en een aantal afdelingen acute verloskunde zullen sluiten. Regionaal maatwerk en ruimte voor innovatie zijn belangrijker dan harde en duidelijke normen die door heel Nederland gelijk zijn.”
Harde normen en landelijke sturing op nabijheid en lokale inbedding
De overheid zet maximaal in op het behoud van alle SEH’s en afdelingen acute verloskunde, vanwege het belang van toegankelijkheid van zorg en leefbaarheid in de regio. SEH’s zijn bovendien een belangrijke sleutel voor goede ketenbrede regionale samenwerking in de acute zorg en de continuïteit van ziekenhuizen. Enkel voor een specifieke groep complexe patiënten geldt dat acute ziekenhuiszorg soms verder weg geleverd wordt om de beste kwaliteit van zorg te bieden. Dat vraagt bereidheid om te accepteren dat personeel elders uit de zorg wordt verplaatst naar de acute zorg en dat we extra moeten investeren in de acute ziekenhuiszorg. Kwaliteitseisen aan SEH’s kunnen de komende jaren niet aangescherpt worden of moeten naar beneden worden bijgesteld. We moeten als maatschappij accepteren dat het nabij organiseren van acute zorg een bepaalde mate van risico ten aanzien van veiligheid en expertise met zich meebrengt.”
Regionale passende invulling van nabijheid
“De aanwezigheid van ziekenhuizen met een acuut zorgaanbod inclusief acute verloskunde in de regio is belangrijk voor veiligheid van burgers en leefbaarheid in de regio. Tegelijkertijd is elke regio in Nederland anders. De overheid stelt daarom als norm dat alle SEH’s en afdelingen acute verloskunde open blijven, maar geeft regio’s de ruimte om daar zelf beredeneerd van af te wijken. Bij keuzes over veranderingen worden gemeenten en burgers nauw betrokken en weegt nabijheid van zorg en leefbaarheid in de regio zwaar. Dat vraagt bereidheid om te accepteren dat de nabijheid en kwaliteit van zorg per regio kunnen verschillen en dat acute zorg in sommige regio’s prioriteit krijgt boven andere zorg. Ook vraagt het bereidheid om te accepteren dat besluitvormingsprocessen complex zijn en het beleid niet op voorhand duidelijkheid geeft over de uitkomsten.”
Geen wijziging huidige normen
“Het is belangrijk dat iedereen in Nederland op een acceptabele afstand van een SEH en afdeling acute verloskunde woont die voldoet aan de kwaliteitseisen. De combinatie van de huidige 45-minutennorm en het huidige kwaliteitskader spoedzorgketen zorgen hiervoor. Wijziging in regelgeving zorgt voor onrust en mogelijk extra administratieve lasten en andere normen zorgen ook weer voor nieuwe uitdagingen. Dat vraagt bereidheid om te accepteren dat de normen niet gelden voor de spreiding van hoogcomplexe acute zorg waar extra personeel en voorzieningen voor nodig zijn. Ook vraagt het bereidheid om te accepteren dat er nog enkele SEH’s en afdelingen acute verloskunde kunnen sluiten in situaties waar iedereen binnen 45 minuten in een ander ziekenhuis kan zijn.”
Uitvoerbaarheid en haalbaarheid
De ambtelijke verkenning naar de beleidsopties voor de toekomst van de acute zorg wordt uitgevoerd in twee fases. Bij dit eerste deel, waar nu over is gerapporteerd, zijn verschillende partijen gehoord, onder wie burgers, lokale bestuurders, veldpartijen en andere ministeries, laat de minister weten. Er is ook een globale internationale verkenning uitgevoerd door de ambtenaren van het ministerie van VWS.
In de tweede fase worden burgers, lokale bestuurders en veldpartijen gevraagd om te reflecteren op de verschillende varianten van overheidsbeleid over de inrichting van de acute ziekenhuiszorg. “Ook andere partijen, zoals het RIVM en de NZa, zullen een rol spelen bij het in kaart brengen van de gevolgen van de verschillende varianten. Daarnaast voeren ambtenaren van het ministerie van VWS een verkenning uit naar de uitvoerbaarheid en haalbaarheid van de verschillende beleidsvarianten en naar mogelijk aanvullend beleidsinstrumentarium. Ook zal er een ‘quickscan’ plaatsvinden naar de oorzaken van eerdere SEH-sluitingen. De ambtelijke werkgroep streeft ernaar om na het zomerreces van 2024 nieuwe inzichten uit fase 2 te kunnen delen”, aldus de minister.
Onrust
De Tweede Kamer debatteert op woensdag 3 april over de acute zorg. De voorgenomen versoepeling van de 45-minutennorm, de manier waarop nu wordt bepaald waar een SEH moet zijn, kon op forse kritiek rekenen. Een Kamermotie om hiervan af te zien werd aangenomen. Intussen zagen meerdere ziekenhuizen zich in de afgelopen jaren gedwongen om afdelingen te sluiten vanwege de drukte of omdat ze er de zorg niet konden rondkrijgen. Sluitingen, van tijdelijke of permanente aard, leiden geregeld ook tot onrust onder bewoners en gemeenteraden.
