8.2.2010 ÄZ: Auch Praxischefs bekommen verbilligte KfW-Kredite. © Stefan Rajewski / Fotolia.com - Bildnummer: #9728473 Publikationsname / Publikationsnummer / E-Tag TT.MM.JJJJ (optional)
Zorgverzekeraars hebben de afgelopen jaren nauwelijks budgetten verschoven bij de inkoop van ziekenhuiszorg. Hoewel zorgverzekeraars zeggen op de inkoop van suboptimale zorg te willen korten ten faveure van goede, doelmatige zorg, rekenen ze ziekenhuizen in de praktijk zelden af op basis van geleverde prestaties. Tussen 2007 en 2014 werd slechts 2 tot 3 procent herverdeeld.
Dat blijkt het proefschrift ‘Effective cost-containment strategies, using the Netherlands as a case study‘ van Niek Stadhouders van het Radboudumc, waarmee hij op 15 april promoveerde. Hij keek met name naar de effecten van kostenbeheersingsinstrumenten als zorginkoop en bezuinigingen op ziekenhuiszorg. Welke maatregelen werken om de voortdurende toename van zorgkosten te beteugelen? Daarvoor spitte hij 2250 beleidsopties uit 710 wetenschappelijke publicaties door.
Marktdynamiek
Zorginkoop als instrument wordt weinig ingezet, zo ontdekte Stadhouders. Uit een analyse van de jaarverslagen van de Nederlandse ziekenhuizen blijkt dat er in de periode van 2007 tot 2014 maar twee tot drie procent van de budgetten werd herverdeeld. Dat is weinig als je het vergelijkt met bijvoorbeeld verschuivingen van budgetten in de Wmo- of pgb-gefinancierde zorg. Die liepen in dezelfde periode op tot soms tien procent. Dat de marktdynamiek bij ziekenhuizen een stuk minder is, is te verklaren door de marktconcentratie en marktmacht bij ziekenhuizen, stelt Stadhouders. Andere oorzaken zijn een gebrek aan transparantie van uitkomsten en beperkingen op het gebied van selectief contracteren. Er speelt nog iets mee. Zorgverzekeraars hebben naast financiële prikkels ook andere mogelijkheden om kwaliteit en doelmatigheid in ziekenhuizen te verbeteren. Contractafspraken over volumes en kwaliteit of zorgaanbieders stimuleren best practices van elkaar over te nemen zijn voorbeelden van dit soort instrumenten.
Eigen bijdrage
Dan is er nog overheidsmaatregelen die averechts werken. Kostenverminderingen worden soms teniet gedaan doordat de besparing via een andere route alsnog ‘weglekt’, zo toont Stadhouders aan. Een voorbeeld is de eigen bijdrage. “Zodra de overheid die voor een ingreep verplicht stelt, blijven sommige patiënten weg. Dit leidt tot een besparing op zorgkosten. Maar voor een zorgaanbieder betekent het wegblijven van klanten een inkomstendaling. Dit gat in de begroting kan worden gevuld door de behandelintensiteit van de patiënten die wél komen iets te verhogen. Waardoor de effectiviteit van de beleidsmaatregel uiteindelijk misschien wel nihil is. Wil je effectief zijn, dan moet gekeken worden hoe je dit weglekken kunt voorkomen.”
Stadhouders onderzocht ook de verschillen in efficiëntie, kwaliteit en doelmatigheid tussen publieke en private ziekenhuizen verschillende Europese landen. Die blijken niet erg eenduidig te zijn. Uit sommige studies blijkt dat publieke ziekenhuizen over toegankelijker zijn voor mensen met lage inkomens of een hoge zorgzwaarte. Maar in sommige landen scoren private ziekenhuizen juist beter op toegankelijkheid, bijvoorbeeld omdat ze kortere wachtlijsten hebben.
Gezond levensjaar
Andere rekenmodellen moeten nog verder worden uitgewerkt. Niek Stadhouders berekende wat een gezond levensjaar in Nederland feitelijk kost en wat de impact daarop is van veranderingen in ziekenhuisbudgetten. Daarvoor gebruikt hij modellen gebaseerd op declaratiedata van Nederlandse ziekenhuizen, patiëntengegevens – zoals kwaliteit van leven, ziekte en sterfte – en veranderingen in het uitgavenpatroon van ziekenhuizen. De conclusie? Elke budgetverlaging van 73.600 euro op ziekenhuiszorg kost één gezond levensjaar. Het is een ruwe schatting. Het verzamelen van veel meer data moet dit model nauwkeuriger maken, zegt Stadhouders.
Aansporen
De uitkomsten van ‘Effective cost-containment strategies, using the Netherlands as a case study’ pleiten voor bundeling van samenhangende maatregelen om de zorguitgaven te beperken.. Goede afweging is nodig tussen wat zorginvesteringen opleveren en wat de samenleving bereid is extra te betalen voor zorg. Daarnaast moeten zorgverzekeraars extra aangespoord worden om uitgaven efficiënt over ziekenhuizen te verdelen. Stadhouders pleit er voor om op alle niveaus de transparantie te verhogen. Bijvoorbeeld door beleid zorgvuldig te monitoren en te evalueren, de effecten van zorginkoop van verzekeraars beter in kaart te brengen en de kwaliteitsuitkomsten van zorgaanbieders openbaar te maken.
