“Als ActiZ hebben we al vroeg het ministerie van VWS gewezen op de schrijnende situaties en het tekort aan beschermingsmiddelen en testen. Maar daar is niet direct gehoor aan gegeven’, stelt Mireille de Wee, voorzitter van de ActiZ-kerngroep Wonen en Zorg.
De Wee: “De focus van het OMT en media op ziekenhuizen en IC’s heeft niet geholpen om kwetsbare ouderen, chronisch zieken en onze medewerkers vanaf de start te wapenen tegen het virus. Er is door alle partijen veel voortschrijdend inzicht opgedaan.”
“De zorg voor ouderen en chronisch zieken kan niet op pauze”, was een veelgebruikte uitspraak van Conny Helder, nu minister voor Langdurige Zorg en destijds ActiZ-bestuurslid. “Het vinden van de juiste balans tussen veiligheid en welzijn van kwetsbare bewoners is een continue zoektocht, maar kan niet zonder familie en naasten”, aldus De Wee.
De tijdelijke sluiting van de verpleeghuizen voor bezoek wordt door ActiZ ervaren als het absolute dieptepunt in de coronacrisis. De sector zal er alles aan doen om zulke drastische maatregelen te voorkomen.
Lees ook op Zorgvisie een interview met OVV-voorzitter Jeroen Dijsselbloem: ‘Verpleeghuizen waren in coronacrisis niet assertief genoeg’
Slechte film
Verenso, de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde, kijkt op de eerste periode terug “als op een slechte film”. Volgens de organisatie was de verpleeghuiszorg aanvankelijk nagenoeg niet in beeld. Volgens bestuursvoorzitter Jacqueline de Groot heeft Verenso al aan het begin van de uitbraak “continu aan de bel getrokken”, maar vond aanvankelijk geen gehoor. “Alle aandacht ging naar de ziekenhuizen. Terwijl de meest kwetsbaren in het verpleeghuis wonen”, aldus De Groot.
Volgens haar kwamen er pas beschermende middelen beschikbaar toen Verenso met cijfers in beeld kon brengen hoe ernstig de situatie in de verpleeghuizen was. “Daar hebben we ons hard voor gemaakt, een eigen registratie voor op moeten starten en ruim een maand op moeten wachten. Dat ging ten koste van de gezondheid, veiligheid en welzijn van vele bewoners en professionals”, zegt de bestuursvoorzitter.
Noodsignalen
NU’91 is nog altijd niet gevraagd door de overheid om inzicht te geven in “alle noodsignalen” die bij de organisatie zijn binnengekomen, zegt de zorgbond in reactie op het OVV-rapport. Volgens NU’91 bevestigt het rapport dat de veiligheid van de zorgmedewerkers niet was geborgd.
Voorzitter Stella Salden stelt dat de overheid en werkgevers niet naar de verpleegkundigen en verzorgenden hebben geluisterd. Volgens haar was de voorraad beschermingsmiddelen en testen onvoldoende. Op basis van die schaarste werden de richtlijnen gemaakt. “Zorgprofessionals mochten bij een besmet persoon op anderhalve meter zorg verlenen zonder bescherming. Ze voelden zich niet gehoord en gezien en liepen onnodig risico. Een deel is daarom onnodig besmet geraakt en is ziek geworden”, aldus Salden.
De Patiëntenfederatie ziet nog steeds dat de aandacht in de zorg “vooral is gericht” op ziekenhuizen. Dat moet voortaan “anders en beter worden georganiseerd”, stelt de organisatie. De federatie steunt de conclusie van de OVV dat “veel mis is gegaan in de verpleeghuizen” in de eerste maanden van de coronacrisis.
Pijnlijke misser
Ouderenbond ANBO herkent zich in de conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over het gebrek aan aandacht voor de situatie in de verpleeghuizen. Een pijnlijke misser, vindt ouderenbond ANBO, die tot veel leed heeft geleid. Het is goed dat de raad de vinger op de zere plek legt, meent ANBO.
“Natuurlijk moeten in een crisissituatie bepaalde maatregelen worden genomen, maar ANBO heeft nooit begrepen waarom de situatie van ouderen in verpleeghuizen zo lang werd genegeerd, ondanks alle signalen.” Na de sluiting van de verpleeghuizen kreeg de bonden veel telefoontjes van wanhopige familieleden die zich afvroegen hoe het kon dat mensen in hun laatste levensfase werden afgesneden van hun familie.
In het rapport mist ANBO aandacht voor de thuiszorg. Ook hiervoor heeft de bond in het begin van de pandemie geregeld aandacht gevraagd. Toen beschermingsmiddelen in verpleeghuizen beschikbaar kwamen, was dit nog niet het geval in de thuiszorg.
Oppositie kritisch
Oppositiepartijen in de Tweede Kamer reageren kritisch op het rapport van de OVV. De SP en PvdA vinden de conclusies tegelijkertijd niet verrassend. GroenLinks is bang dat er niet van de gemaakte fouten wordt geleerd.
De OVV schrijft over een “stille ramp” in de verpleeghuizen in de eerste fase van de coronacrisis, maar volgens SP-leider Lilian Marijnissen was deze helemaal niet stil: “Want wij hebben hier elk debat aandacht voor gevraagd, maar het kabinet wilde niet luisteren en werd zelfs boos.” Dat medewerkers in verpleeghuizen in die eerste fase zonder beschermingsmiddelen moesten werken, vindt Marijnissen “de grootste schandvlek in de corona-aanpak van het kabinet”.
PvdA-Kamerlid Attje Kuiken noemt de conclusies “niet onverwacht, maar hard”. Zij vindt het “hoog tijd om te starten met de parlementaire enquête en echt lessen te trekken. Met het excuus “overvallen te zijn door het virus” komt het kabinet niet meer weg, zegt ze. De coalitiepartijen VVD, CDA en D66 willen het rapport eerst bestuderen voordat ze een inhoudelijke reactie geven.
De Jonge
Toenmalig minister De Jonge van VWS is het oneens met de conclusie van de OVV dat er niet goenoeg aandacht was voor de verpleeghuizen. De minister wijst erop dat ook daar algemene maatregelen werden genomen, zoals de afstandsregel. Ook werd vroeg een bezoekverbod afgekondigd, zegt De Jonge.
De voormalig VWS-minister deelt niet de conclusie dat Nederland niet goed was voorbereid op een pandemie. Voorzitter Dijsselbloem van de OVV noemt De Jonges kritiek opvallend: “Vanuit een verdediging komen we meestal niet verder.” (Skipr/ANP)
Lees ook: Onderzoeksraad: kabinet had geen oog voor verpleeghuizen
