Zo zouden zorginstellingen de problemen die nu de zorg bedreigen het best tegemoet kunnen treden. Dat schrijven auteurs Pieter Vos en Cor Calis namens de NVTZ. Om de zorg toekomstbestendig te maken, zal innovatie ruim baan moeten krijgen volgens de auteurs. Zij pleiten in een whitepaper voor een geheel nieuwe vormgeving van bestuur en toezicht van zorginstellingen. Problemen als onvoldoende arbeidskracht, disbalans van uitgaven en gezondheidswinst, een dodelijke complexiteit die demotiverend werkt, een krachteloze stem van cliënt en burger zijn op te lossen door veelbelovende innovaties systematisch toe te passen.
Zeggenschap zorginstellingen
Vos en Calis pleiten voor een vergaande democratisering van de zeggenschapsverhoudingen in zorginstellingen, door cliënt en professional een steviger stem te geven in de besluitvorming. “Samen beslissen in de spreekkamer resulteert in ‘samen besturen’ in de boardroom.” Het zorgaanbod moet veranderen in een “aanbod van gebiedsgerichte preventie dat de maatschappelijke vraag volgt”. En alle vormen van preventie, ook de publieke gezondheid, moeten een wettelijk taak van zorginstellingen worden.
Burgerintiatieven
De auteurs willen met nadruk regionale burgerinitiatieven een plek in beslissingen over de strategie van zorginstellingen. Daarop zou het zorgaanbod moeten worden aangepast. Governance, bestuur en toezicht, krijgen hiermee de taak van regisseur.
Aansturing
Toezichthouders en bestuurders moeten dit dus aansturen. Daar hebben de toezichthouders ook ideeën over. Zij stellen een geheel andere inrichting voor van de vier wettelijke organen in zorginstellingen: raad van toezicht, raad van bestuur, cliëntenraad en ondernemingsraad. De raad van toezicht gaat fungeren als maatschappelijk opdrachtgever en trekt gezamenlijk op met de raad van bestuur. Burgerpanels krijgen de rol van adviseur. Dit betekent vervolgens het afscheid nemen van de huidige ‘spin in het web’ positie van bestuurders.
Cliënten en zorgprofessionals krijgen zeggenschap in plaats van medezeggenschap en worden daarmee medeverantwoordelijk. Daartoe zouden clientenraad en or moeten “samensmelten tot een orgaan van zeggenschap en medeverantwoordelijkheid”. Om hier naartoe te werken, ontwikkelden de auteurs een zogeheten ‘transformatieladder’.
Preventie
Het primaire proces is niet zorg, maar preventie in al zijn vormen. Dat concept omvat niet alleen de gezondheid en het gedrag van de individuele cliënt, maar ook de publieke gezondheid, concreet: de gezondheidstoestand van de regionale bevolking. “Idealiter gumt innovatie de bestaande grenzen tussen zorgverzekeringen en Wet publieke gezondheid uit (zorg en voorzorg in een en hetzelfde systeem van financiering). Van verzekerde zorg naar verzekerde voorzorg.”
Lees ook op Zorgvisie het opiniestuk van Gerben van der Werf van NVTZ zoek+vind en Wtzatoezicht.nl:
Raad van toezicht: zoek eens een ‘unusual suspect’
Congres Zeggenschap in de zorg | Alles over het samenspel tussen bestuur en adviesraden
24 september 2024, Utrecht
Adviesraden nemen binnen de zorg een steeds belangrijkere rol in. De ondernemings- en cliëntenraden waren al vaste onderhandelingspartners van het bestuur en de toezichthouders. En sinds 1 juli 2023 zijn daar de verpleegkundige adviesraden bijgekomen. In deze tijden van een krappe arbeidsmarkt, dreigende financiële tekorten en het samenwerken in zorgnetwerken spelen deze raden een belangrijke rol.
Maar hoe werkt dit samenspel in de praktijk?
Mooi dat ook vanuit de NVTZ een “opschudden van het huidig organiseren” vorm proberen te geven. Nu is een “toekomstbestendige visie” geen feit en slechts een mening, maar het bevordert creativiteit en beweging. Het blijft wel zaak om met deze benadering de feitelijk meetbare vooruitgang uit het heden en verleden niet te vergeten. Door alle kwesties op één bestuurlijke hoop te werpen ontstaan wel nieuwe bestuurlijke uitdagingen, maar of de basis “bevorderen van het gezond bestaan” beter bereikt kan worden is een aanname. Er ontstaat wel veel meer bestuurlijke drukte, zo mag verwacht worden maar of de doelen en effecten van bijvoorbeeld de verpleegkunde beter gerealiseerd kunnen worden, blijft in dat mega-bestuurlijk model onzichtbaar. En van bovenaf iets zo gaan regelen heeft de schijn de zorgprofessionele vooruitgang tot op heden niet te erkennen. Het goede behouden, is les nummer 1, toch?
Uiterst waardevolle bijdrage van de heren Vos en Calis. Helaas lijkt het ook in ons land erop dat we eerst een stevige zorgcrisis nodig hebben om veranderingen door te voeren. Vos en Calis benadrukken dat veel goede elementen van het IZA een hernieuwde governance nodig hebben. Bij uitstek een rol voor VWS. Recent, in een interview door Philip van de Poel, wees Dr. Mohammad Al-Ubaydli (Britse arts en succesvolle zorginnovator) , daar ook al op. In zijn boek ‘Personal Health Records for Governments’ geeft hij concreet advies aan overheden: “Bouw geen eigen software, maar maak regels voor deugdelijk bestuur en toezicht.” Hij baseert dat op zijn meerjarige praktijkervaring. Ik hoop dat onze nieuwe minister van VWS Mw. Agema en haar ambtelijke staf zich laten inspireren door Vos en Calis. Kan een hoop ellende voor patiënten voorkomen en kosten besparen. Ede, 14-08-24 Jan van der Beek
Ik pleit voor een Raad van Stakeholders (RVS). Een RVS waarin de clientenraard, RVT en OR vertegenwoordigd zijn en gezamenlijk tot besluitvorming kunnen komen vanuit de verschillende perspectieven. Iedere raad op zichzelf kan periodiek ruggespraak houden om input mee te geven aan de vertegenwoordiger.