Het aantal zorgcoöperaties groeit explosief. Er zijn zeker dertig burgerinitiatieven in wonen, zorg en welzijn bijgekomen, sinds de laatste inventarisatie in augustus 2014 van het Aedes-ActiZ Kenniscentrum Wonen-Zorg en de Universiteit Utrecht. In totaal zijn er nu minstens 131 zorgcoöperaties in Nederland.
De eerste zorgcoöperatie werd in 2005 opgericht door enkele bewoners van Hoogeloon, een dorp in Noord-Brabant dat valt onder de gemeente Bladel. Sindsdien groeide het aantal zorgcoöperaties gestaag, tot ongeveer dertig in 2013. Een jaar daarna waren het er al 101. Inmiddels is in een half jaar tijd het aantal toegenomen met zeker dertig, misschien zelfs veertig, volgens Daniëlle Harkes van het Aedes-ActiZ Kenniscentrum Wonen-Zorg.
Transitie
De toename van zorgcoöperaties hangt onder meer samen met de transitie in de langdurige zorg. Ouderen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen, het liefst met hulp van naasten, kennissen of buren. Laat het nou net een belangrijke drijfveer van zorgcoöperaties zijn om mensen die dat willen, in staat te stellen in hun vertrouwde omgeving te blijven wonen.
Ook speelt een rol dat mensen specifieke wensen hebben, waar een reguliere zorginstelling in hun ogen niet aan voldoet. Harkes: “Mensen willen zorg en ondersteuning op hun eigen manier regelen.” Bovendien: actieve burgers steken elkaar aan, constateert ze. Ze zoeken elkaar op om de kunst af te kijken. Zo gebruikt Austerlitz Zorgt de statuten van Hoogeloon en het organisatiemodel van de coöperatie Elsendorp. Ook bestaande coöperaties rond duurzaamheid en energie tonen interesse in het uitbreiden van hun activiteiten en diensten naar zorg, wonen en welzijn.
Eetgroep
Pionier Zorgcoöperatie Hoogeloon begon niet met de bedoeling om zich bezig te houden met zorg, de initiatiefnemers startten in 2005 met een eetgroep. Omdat er behoefte was aan zorg en ondersteuning onder bewoners, breidde de coöperatie in de loop der jaren haar takenpakket uit. Inmiddels biedt zij haar leden meerdere dagen per week dagbesteding aan in het buurthuis, regelt de coördinator huishoudelijke hulp voor wie dat wil en kunnen leden hulpmiddelen zoals een rollator lenen. Zo’n 250 van de 2200 dorpsbewoners zijn lid van zorgcoöperatie Hoogeloon.
Enkele jaren geleden heeft de coöperatie veertien zorgwoningen in Hoogeloon laten bouwen, voor ouderen met een beperking en ouderen met dementie. Andere zorgcoöperaties volgen een soortgelijk spoor. “Ze beginnen met kleine initiatieven, zoals hulp, lichte zorg en de inzet van vrijwilligers”, vertelt Harkes van het Kenniscentrum Wonen-Zorg. “Daarna nemen ze zwaardere zorgtaken op zich en kijken ze naar huisvesting.” In navolging van Hoogeloon is nu de coöperatie Austerlitz Zorgt bezig met het ontwikkelen van plannen voor zorgwoningen.
Klantgericht
Intussen kijken reguliere zorginstellingen met interesse naar de opkomst van zorgcoöperaties. Die laatsten werken namelijk volledig klantgericht en efficiënter bovendien. Volgens Ad Pijnenborg, oud-bestuurslid en ambassadeur van de zorgcoöperatie Hoogeloon, is er steeds meer interesse voor de manier van werken van ‘zijn’ coöperatie. “We hebben veel bezoek gehad van instellingen van buiten, omdat ze willen weten hoe ze zich meer op de burger kunnen richten.” Volgens hem komt dat door de veranderingen in de langdurige zorg. Toen de zorgcoöperatie net begon, hadden zorgaanbieders geen belangstelling voor de activiteiten.
De coöperatie in Hoogeloon werkt samen met twee regionale zorginstellingen: een aanbieder van gehandicaptenzorg en een instelling voor dementerenden. Dit heeft te maken met het feit dat de coöperatie zorgwoningen liet bouwen voor twee heel specifieke doelgroepen. De meeste coöperaties kopen hooguit huishoudelijke hulp in van thuiszorginstellingen. Er zijn nog niet veel van dit soort samenwerkingsverbanden, maar het Kenniscentrum Wonen-Zorg verwacht dat het in aantal zal toenemen. Samen met de Universiteit Utrecht doet de organisatie onderzoek naar succes- en faalfactoren. Want, stelt Harkes: “De samenwerking tussen zorgcoöperaties en professionele zorginstellingen zijn de proeftuinen van hoe in de toekomst de zorg eruit gaat zien.”
Lees ook de reportage over zorgcoöperaties in Skipr Magazine 05.
