Mei 2011 hield chirurg en professor in publieke gezondheid Atul Gawande een speech aan Harvard Medical School. Onder de titel Cowboys and pit crews beschreef Gawande – toen al wereldberoemd vanwege zijn boeken en artikelen over de gezondheidszorg – de cultuurschok die doktoren en medisch specialisten de afgelopen – pakweg – twintig jaar hebben doorgemaakt.
Cowboy
“Een geweldige speech”, vindt Fenna Heyning, zelf internist-hematoloog en na acht jaar directeurschap bij de Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen (STZ) vanaf 1 juli werkzaam voor healthtech venture firma NLC. “Hij legt daarin uit dat artsen altijd zijn opgeleid vanuit het ideaal dat ze compleet autonoom kunnen functioneren, zodat als ze ’s nachts om drie uur in hun eentje verantwoordelijk blijken te zijn voor de IC, ze niet beginnen te piepen, maar gaan handelen, zoals een cowboy die in z’n eentje voor een kudde koeien moet zorgen.”
Nieuwe mogelijkheden
Dat laatste is natuurlijk een groot goed, vindt ook Heyning, “maar die mentaliteit van de cowboy die in zijn eentje alles aankan, is in de huidige medische praktijk van hyperspecialisatie en alom aanwezige hightech precies datgene wat maakt dat veel doktoren de omgang met al die nieuwe mogelijkheden maar moeilijk vinden. Ze móeten nu onafgebroken in teams werken, anderen raadplegen en zich verantwoorden.”
En kijken we wat ons op de vleugels van big data en artificial intelligence te wachten staat, dan wordt die spanning alleen maar groter. Want in de ideale wereld die al die technologie mogelijk maakt, zo dicteert het boek Geheelmeesters van Egge van der Poel, Martijn Buitenhuis en Nart Wielaard, zijn alle data moeiteloos aan elkaar te knopen, heerst radicale transparantie over de kwaliteit van de zorg en zit de patiënt veel meer dan nu in de drivers seat. Allemaal zaken waar ‘de cowboy’ zich op z’n minst ongemakkelijk bij voelt.
Gawande, wiens vader als medisch specialist van India naar de Verenigde Staten was geëmigreerd, zegt daarover tegen zijn collega’s: “De cultuurschok die jullie nu doormaken is vele malen groter dan de schok die mijn vader doormaakte toen hij naar de VS verhuisde.”
Fenna Heyning is spreker op de Skipr masterclass Geheelmeesters op 29 september 2022. Met dromen, durven en data kunnen we steeds dichterbij de ideale zorgwereld geraken. Om een dergelijke verbeterslag te maken is een radicaal andere inrichting van de zorg én meer bravoure aan het roer nodig. Tijdens de nieuwe masterclass Geheelmeesters nemen topsprekers u mee in de ontwerpprincipes van het compromisloos radicaal betere zorg ontwerpen. Meer informatie en aanmelden
Ander type mens
Heyning vindt dan ook grappen die gemaakt worden over de vermeend lage digivaardigheid van artsen en ander medisch personeel helemaal niet grappig. “In feite vraagt de moderne geneeskunde om een heel ander type mens. Gawande schreef enkele jaren later het essay Why doctors hate their computer in tijdschrift The New Yorker. Het was geloof ik het artikel met de meeste reacties uit de geschiedenis van dat blad. Heel veel emotie. En ik zeg: neem die emotie serieus; bouw ruimte in voor rouw. Maar laat het ons niet stoppen op de weg die we allang in aan het gaan zijn: de digitalisering en verandering van wat de Amerikanen zo mooi healthcare delivery noemen.”
Virtueel platform
De sleutel voor een geslaagde transformatie van de medisch specialistische zorg ligt volgens Heyning bij de organisatiecultuur in ziekenhuizen en in de manier waarop daar gedacht wordt over hoe ‘de patiëntreis’ eruit hoort te zien. Ze ziet het ziekenhuis van de toekomst als een virtueel platform, waar patiënten veel meer zelf aan het stuur zitten en waar het uitgangspunt is dat de zorg thuis geleverd kan worden.
“Natuurlijk houd je OK’s en een IC nodig”, zegt Heyning. “Maar als we de zorg zo gaan inrichten, kunnen we bijvoorbeeld beginnen met het veel belangrijker maken van preventie, door digitale programma’s in te richten die door middel van een app bij de patiënt komen. Ook de triage kan via apps plaatsvinden. Dat hebben we gezien tijdens corona, toen het OLVG in Amsterdam de Corona Check uitrolde. Die bracht enorm veel mensen die op dat moment veel te weinig wisten heel veel rust. En mensen met serieuze verschijnselen werden onmiddellijk nagebeld door medisch geschoolde medewerkers.”
Van degenen die vervolgens echt medisch-specialistische zorg nodig hebben, schat Heyning dat er velen nog veel sneller naar huis zullen kunnen dan nu. “Monitoring op afstand maakt ook dat vele malen makkelijker.”
Warme zorg door koude technologie
Zo wordt zorg een netwerk dat in staat is veel persoonlijker, preciezer maar ook efficiënter te werken dan de huidige ziekenhuisorganisatie. “En je hebt minder mensen nodig. Maar dan moeten we wel af van dat idee van ‘koude technologie’. Het is juist die technologie die zal maken dat we ‘warme zorg’ kunnen blijven leveren op de plaatsen waar die nodig of gewenst is.
“Tot slot”, besluit ze, “zal er opnieuw nagedacht moeten worden over de governance. Die moet veel meer gebaseerd gaan zijn op het (veilig) faciliteren van samenwerking en veel minder op controle. Zodanig dat de zorg ook daadwerkelijk als een netwerk kan gaan functioneren.”
In september 2022 verschijnt van Fenna Heyning het boek Help, het ziekenhuis verdwijnt!
Door Pierre de Winter
