De transities in de zorg hebben tot een grotere druk op de eerstelijnszorg geleid. Vooral huisartsenpraktijken in achterstandswijken ervaren extra ballast, omdat er veel complexe problematiek is binnen hun patiëntenpopulatie. Reden voor de Utrechtse wijk Overvecht om de aanpak Krachtige basiszorg te ontwikkelen, waarin professionals uit de eerstelijnszorg en het sociaal domein samen persoonsgerichte zorg bieden voor mensen met complexe problemen. Overvecht werkt sinds 2012 met Krachtige basiszorg en is erin geslaagd de zorgkosten te verlagen.
Tweejarige pilot
Goed voorbeeld doet volgen. Sinds 2019 werken tien gezondheidscentra en huisartsenpraktijken in Amsterdam, Den Haag, Haarlem, Rotterdam en Utrecht met Krachtige basiszorg in achterstandswijken. Voor deze implementatiepilot kregen zij twee jaar extra financiering van Zilveren Kruis en CZ. De ervaringen van zowel zorgverleners als patiënten zijn positief.
Minder verwijzingen naar tweede lijn
Een van de sleutels tot krachtige basiszorg is structurele samenwerking met andere professionals in de wijk en het sociale domein. Door vaste overlegmomenten en werkafspraken leren professionals in de wijk elkaar kennen en leren zij van elkaars expertise. “De korte lijnen die hierdoor ontstaan zijn belangrijk om samen persoonsgerichte zorg te bieden aan mensen met problemen op meerdere levensdomeinen”, aldus het Nivel.
Daarnaast wordt bij Krachtige basiszorg extra tijd vrijgemaakt voor de patiënt. Om complexe problematiek te ontrafelen, werken zorgverleners met het 4D-model. Dit model kijkt behalve naar de lichamelijke klachten ook naar wat er speelt in de drie andere levensdomeinen: het geestelijke, sociale en maatschappelijke domein. Huisartsen krijgen hierdoor meer begrip en beter zicht op de problematiek en benodigde zorg. “Huisartsen verwijzen na een 4D-gesprek minder door naar de tweede lijn en meer naar de nulde en eerste lijn.” Ook begrijpen patiënten beter wat ze zelf aan hun problemen kunnen doen.
Scholing, extra fte en langer consult
In de pilot gebruikten de huisartsenpraktijken hun budget voor scholing en extra medewerkers, bijvoorbeeld om samenwerking in de wijk op te zetten. Ook werd een 5-minuten inloopspreekuur gestart en soms een arts specifiek ingezet voor spoedgevallen en vragen aan de balie.
Voor de start van de pilot liepen huisartsen structureel met hun spreekuur uit en werden zij tijdens hun consulten gestoord door patiëntvragen via de balie of telefoon. Dit leidde tot een verhoogde werkdruk voor de assistent en de huisarts. Om de druk te verlagen en meer tijd voor patiënten te creëren, zijn de spreekuren anders ingericht. Zo is de consultduur van 10 naar 15 minuten verlengd. Artsen ervaren daardoor meer rust in het spreekuur en een betere relatie met de patiënt. Ook lopen zij minder vaak uit. Tegelijkertijd leidt de aangepaste consulttijd ertoe dat er minder patiënten per dag worden gezien en de wachtlijst toeneemt. Daarom is een triagesysteem essentieel en is het spreekuur ingedeeld in verschillende consulttypen, zoals een regulier, spoed- of semispoedconsult.
Rust en werkplezier
Het Nivel volgt de implementatie op de voet. Na twee jaar Krachtige basiszorg is er meer tijd en aandacht voor patiënten met complexe problematiek gecreëerd. Bijna de helft van de praktijkmedewerkers, vooral huisartsen, heeft daardoor meer plezier in zijn werk. Doordat er voldoende tijd voor noodzakelijk overleg is ingebouwd, zorgen professionals uit het medisch en sociale domein er samen voor dat mensen met gestapelde problematiek de juiste zorg krijgen.
Zorgen over toekomst
Huisartsenpraktijken omarmen dan ook Krachtige basiszorg. “Er is veel bereikt en huisartsenpraktijken willen niet meer terug naar de oude werkwijze”, concludeert het Nivel. Zij vinden de extra tijd en ondersteuning dan ook noodzakelijk om goede gezondheidszorg in een achterstandswijk te bieden en onnodig verwijzen naar de tweede lijn te voorkomen.
Toch uiten de deelnemers hun zorgen over de financiering en borging van de langere consultduur en samenwerking. “Wanneer financiering teruggaat naar het niveau van voor de pilot, zullen er minder huisartsen en assistentes werken en gaan de extra tijd voor de patiënt en de samenwerking in de wijk weer verloren”, aldus het Nivel. Wanneer er geen 4D-gesprekken meer kunnen plaatsvinden en de consulten worden ingekort, vrezen de huisartsen dat de zorgconsumptie weer zal toenemen. Ook zijn zij bang dat de teamspirit eronder zal lijden, de werkdruk weer toeneemt en het werkplezier afneemt. Een van de belangrijkste randvoorwaarden voor een permanente uitrol is dan ook extra budget aldus het Nivel. “Dit gaf de noodzakelijke rust en ruimte om te kunnen investeren in betere zorg voor de patiënt en in samenwerking voor de wijk.”
