Hoewel een overgrote meerderheid van ouders het nut van vaccinaties inziet, is de landelijke vaccinatiegraad aan het dalen. Ook op Europees niveau zijn er zorgen over de vaccinatiegraad. Afgelopen week was het daarom European Immunization Week. Verschillende Nederlandse organisaties grepen deze week aan om aandacht te vragen voor het belang van vaccineren.
Hans van Van Vliet is sinds drie jaar Rijksvaccinatieprogramma-manager. Voor zijn voorganger was nagenoeg onmogelijk om het thema vaccineren op de politieke agenda te krijgen, stelt hij. “Dat is vandaag onvoorstelbaar. Maar waar de politiek inmiddels volop debatteert over ‘vaccineren’, zou de jeugdgezondheidszorg wat hem betreft hier ook meer ruimte voor mogen krijgen. “Vaccineren is niet alleen een prik zetten. Het is een medische handeling. Daar hoort een goed gesprek bij, net als bij alle andere medische handelingen. De jeugdgezondheidszorg zou hierin meer gefaciliteerd moeten worden met geld en middelen.”
Van Vliet ziet ook een rol voor scholen. Momenteel werkt het Nederlands Instituut voor Biologie in opdracht van het RIVM bijvoorbeeld aan een lespakket waarin vaccineren is opgenomen. “De gedachte hierachter is dat je de bevolking voedt met kennis, zodat de discussie rondom dit thema niet spaak loopt op onjuistheden en onwetendheid.”
Innovatie
In Nederland is de afgelopen maand de Vaccinatie Alliantie voor het eerst bij elkaar gekomen om te bedenken hoe het publiek beter geïnformeerd kan worden. Onder meer werkgeversvereniging ActiZ en GGD GHOR Nederland hebben zich daarbij aangesloten.
Volgens Albertine Klein Velderman, adviseur jeugdgezondheidszorg bij GGD GHOR Nederland gaat het Rijksvaccinatieprogramma bijna ten onder aan zijn eigen succes. “Om maar eens een geijkte vergelijking te gebruiken: niemand stelt vragen bij het belang van riolering. Maar zodra daar iets mis mee is… dan weet je het wel. Zo denken sommigen ook over vaccineren: veel ernstige ziektes komen niet of nauwelijks meer voor, dus waarom zou je je ertegen vaccineren? Ze vergeten daarbij dat de ziektes júist niet voor komen omdát we vaccineren.”
Angela Bransen, afdelingsdirecteur Jeugd bij ActiZ, ziet wel dat het publiek bewuster bezig is met gezondheid. “Dat er een grote groep positief kritische burgers is, past bij de tijdsgeest.” Bransen ziet veel heil in het inzetten van innovatie om infectierisico’s te verlagen. “Bijvoorbeeld in de introductie van het digitale vaccinatieboekje en de ontwikkeling van apps. Professionals helpen bij het moderniseren van het Rijksvaccinatieprogramma. Zij kennen de doelgroep het best. Voor hén moet het werken.”
Klein Velderman verwacht dat de Vaccinatie Alliantie, een initiatief van staatssecretaris Blokhuis, leidt tot meer zichtbaarheid voor het belang van vaccinaties. “Deze alliantie leidt tot een mooie smeltkroes van ideeën. De diversiteit aan betrokken partijen is de kracht van de alliantie. We willen het goede fundament van het Rijksvaccinatieprogramma dat de jeugdgezondheidszorg nu uitvoert, bewaken en versterken. Momenteel speelt er veel rondom vaccineren. Het wordt vanuit alle hoeken belicht.”
Ook Bransen ziet mogelijkheden: “Er ligt een stevig fundament dat niet ter discussie staat. Maar we moeten natuurlijk blijven verbeteren, bijvoorbeeld via betere communicatie en voorlichting. Aansluitend op de behoeftes van verschillende doelgroepen. Dat zal de komende jaren om een investering in tijd en geld vragen. Ook daarbij kan de Alliantie een rol spelen.”
Samen beslissen
Ook GGD-artsen hebben de Europeans Immunization Week, een initiatief van de Wereld Gezondheidzorganisatie (WHO), aangegrpen om het belang van vaccinatie onder de aandacht te brengen. “Vanuit onze rol bij de GGD proberen we de vaccinatiegraad zo hoog mogelijk te houden en nog verder te verhogen”, zegt Dorothy Lie, jeugdarts bij GGD regio Utrecht. “Om dat te bereiken hebben we onze jeugdgezondheidszorg professionals extra geschoold met een gespreksvaardigheidstraining voor shared decision making. ‘Samen beslissen’, met de ouders. En we bieden speciale vaccinatieconsulten voor ouders die twijfelen. Tijdens de European Immunization Week houden we een open middag in Veenendaal. Ouders en jongeren kunnen zonder afspraak binnenlopen voor een gesprek en/of vaccinaties.”
“De meeste ouders laten hun kinderen wel vaccineren, maar er zijn ook ouders die veel vragen hebben, soms twijfelen, en af en toe is er een anti-vaxxer”, vervolgt Lie. “Je moet nooit proberen ouders te overtuigen, maar eerst zien te achterhalen waarom ouders twijfels hebben. Zij willen het beste voor hun kind, net als wij. We hebben dus een gezamenlijk belang. We merken dat het helpt om met ouders in gesprek te gaan. Ze gaan vaak zelf op internet en social media op zoek naar informatie. In zo’n open gesprek kunnen we misinformatie vaak ontkrachten.”
Lie en haar collega’s hebben inmiddels veel ervaring opgedaan, en hebben voor hun gemeenten een zogenaamde vaccinatiekoffer ontwikkeld. Dit ondersteunt hen bij het aangaan van de dialoog over vaccineren met burgers en belangrijke partijen in hun gemeenten. In de koffer zit onder andere informatie over de vaccinatiegraad in hun gemeente, een handreiking om een krachtenveldanalyse te kunnen maken en een lijst met veelgestelde vragen.
