Mature woman and her old mother. Usage: Journal Inside 12479_021_002 (2019) Usage: Journal Inside 12479_021_002 (20190329) Usage: Marketing DMS (20190621) Usage: Online (20190704) Usage: Online (20211011) *** Local Caption *** © De Visu / stock.adobe.com
Aanleiding voor de handreiking van VWS is het onderzoek (Ont)Regel de mantelzorg uit 2019. Daaruit blijkt dat de verschillende regelingen voor steun voor mantelzorgers soms ondoorgrondelijk en ondoordringbaar zijn. Uit het onderzoek kwam een aantal knelpunten rond deze regelingen naar voren. Meerdere van deze knelpunten hebben te maken met beleid en informatieverstrekking door de overheid. Zo hanteren beleidsmakers verschillende definities van mantelzorg en verschilt de toegang tot zorg en ondersteuning per wet en per aanbieder. Angst voor misbruik of fraude zorgt bovendien voor rigide controle op mantelzorgondersteuning.
Mantelzorgpaspoort
In het rapport uit 2019 komt naar voren dat het voor mantelzorgers onduidelijk is wie een verklaring van mantelzorgbehoefte kan afgeven als het gaat om een mantelzorgwoning, medehuurderschap, urgentieverklaringen voor huurwoningen en ontheffing of vrijstelling van sollicitatieplicht. Bij het aanvragen van zo’n verklaring worden mantelzorgers vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Tweede Kamerleden van 50Plus pleitten daarom voor de invoering van een mantelzorgpaspoort. Zo zouden mantelzorgers niet iedere keer opnieuw hun verhaal hoeven te vertellen en aantonen dat zij mantelzorger zijn. De motie van 50Plus werd aangenomen en daarom heeft minister De Jonge heeft hiernaar een nieuw, verkennend onderzoek laten uitvoeren.
Topje van de ijsberg?
Uit dit laatste onderzoek blijkt vooral dat er verschillend over het probleem wordt gedacht. Volgens belangenvereniging MantelzorgNL zijn meldingen over de slechte toegankelijkheid van regelingen het topje van de ijsberg. Veel gemeenten daarentegen herkennen zich niet in het beeld dat hun loketten zo’n hoge drempel hebben. Ook over de bedoeling van zo’n mantelzorgpaspoort verschillen de ideeën. “Dat begint al bij de vraag voor welke doelgroep de oplossing bedoeld is; voor alle mantelzorgers of alleen de mantelzorgers die tussen wal en schip vallen?”, zo is te lezen in de rapportage van onderzoek.
Misbruik voorkomen
Gemeenten, die voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet al diep in de buidel moeten tasten, zijn ook bang voor de reikwijdte van zo’n universele mantelzorgverklaring. “Zaken die nog uitgezocht, uitgewerkt en gewogen moeten worden, zijn: bij welke omvang van mantelzorg kom je in aanmerking voor de regelingen? Moet hier onderscheid in gemaakt worden voor verschillende regelingen? Hoe voorkom je misbruik van het bewijs? Wat als de mantelzorgsituatie verandert? Hoe lang is zo’n bewijs geldig? Deelnemers zijn huiverig om een bewijs af te geven omdat ze praktische bezwaren zien en de indruk bestaat dat het bewijs ‘recht’ geeft op directe toegang tot een regeling”, aldus de onderzoekers. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wil dan ook meer onderzoek.
Toegang voor mantelzorgers versterken
De onderzoekers adviseren om de huidige toegang te versterken voor mantelzorgers. “Dit kan door vanuit het rijk middelen ter beschikking te stellen voor ondersteuning en (uniforme) richtlijnen mee te geven aan gemeenten over hoe zij hun toegang kunnen inrichten. Gemeenten zijn autonome bestuursorganen en gaan zelf over de wijze waarop ze hun toegang en mantelzorgondersteuning organiseren, maar kunnen hierbij advies en ondersteuning krijgen.” Dit laatste heeft minister De Jonge inmiddels dus toegezegd.
