VWS worstelt met in kaart brengen effecten Wvggz

De Wvggz vervangt de wet Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) en moet leiden tot minder dwang, meer inspraak voor mensen met acute psychische problemen en meer maatwerk. Logische vragen die uit deze doelstelling voortvloeien, zijn onder meer: heeft de invoering tot meer of minder dwangmaatregelen geleid? En: zijn betrokkenen – zoals de wet beoogt – vaker gehoord bij een gedwongen zorgtraject?

Gevolgen corona-pandemie

De eerste Ketenmonitor, die betrekking heeft op het eerste kwartaal van dit jaar, geeft geen antwoord op deze vragen. Een van de factoren die het zicht op de effecten van de Wvggz ontneemt, is de corona-epidemie. “De invloed hiervan op de cijfers is niet duidelijk, maar mogelijk heeft dit ook (tijdelijk) tot andere cijfers geleid”, stelt VWS. Zo konden gemeenten als gevolg van corona de betrokken personen met psychiatrische niet langer in persoon, maar alleen nog telefonisch bevragen over beslissingen rond  een gedwongen zorgtraject. “Mogelijk heeft dit effect gehad op het totaal aantal betrokkenen dat gehoord is”, constateert VWS.

Administratie niet op orde

Daarnaast erkent VWS impliciet dat betrokken partijen als gemeenten en ggz-aanbieders hun administratie nog niet op orde hebben. De Ketenmonitor is “nadrukkelijk een groeidocument”, stelt VWS: “De cijfers worden voor het eerst opgeleverd en partijen moeten de tijd krijgen om hun systemen en overzichten te verbeteren en meer volledig te maken.”
Ook blijkt een vergelijking tussen Wvggz en BOPZ soms helemaal niet te maken, omdat bepaalde gegevens onder het regime niet geregistreerd werden.

Overgangsjaar

Een andere hinderpaal voor een heldere effectrapportage ligt in het feit dat dit jaar bedacht is als overgangsjaar. Om de administratieve invoering van de Wvggz te vergemakkelijken is in 2020 nog deels de oude wet BOPZ van kracht. Zodoende bestaan er formeel gezien twee soorten dwangmaatregelen c.q. voortzettingen van eerder opgelegde dwangmaatregelen.

“Er zal waarschijnlijk nog het hele jaar invloed zijn van de overgangsfase, die effect heeft op de uitvoering van de Wvggz”, stelt VWS. “Het zal dus nog enige tijd duren voordat de uitvoering van Wvggz stabiel wordt en de cijfers een stabiel verloop laten zien dat representatief is voor de nieuwe wet. Daarmee is het nog te vroeg om, op basis van deze cijfers, uitspraken te doen over het effect van de Wvggz op onder andere de hoeveelheid machtigingen en maatregelen voor verplichte zorg die worden opgelegd ten opzichte van de Wet Bopz.”

Beschikkingen crisismaatregel

Ondanks alle onvolkomenheden komen er uit de Ketenmonitor toch een paar duidelijke getallen naar voren. In het eerste kwartaal van dit jaar werden in totaal 2381 beschikkingen voor een crisismaatregel afgegeven. Daarbij werden 1269 betrokkenen gehoord, bij nog eens zo’n 400 personen werd een poging gedaan tot horen.

Opvallend is dat het aantal beschikkingen in april stijgt van 2381 naar 3223. Volgens VWS is deze maand “waarschijnlijk het meest representatief”.

Patiënten Vertrouwenspersonen

Een ander opvallend getal heeft te maken met de inzet van Patiënten Vertrouwenspersonen (PVP). Onder de Wvggz kunnen zij personen die met gedwongen zorg te maken krijgen makkelijker bijstaan. Met het oog hierop hebben ze toegang tot persoonsgegevens, die worden doorgestuurd door de betrokken geneesheer-directeur dan wel de burgemeester. Burgemeesters deden 831 keer, tegen geneeskundig directeuren 362. De Ketenmonitor vermeldt niet of er vaker een beroep werd gedaan op burgemeesters of dat zij toeschietelijker waren. De PVP’s stonden in de eerste vier maanden aan 441 personen bij in de procedure rond gedwongen zorg.