“Toen ik carrière maakte in de energiewereld, zag ik op een gegeven moment dat er op mijn niveau nauwelijks vrouwen over waren. Dat riep de vraag op: wat is er met al die vrouwen gebeurd?”, vertelt spreker en trainer Elisa de Groot. “Ik zag dat binnen organisaties spelregels worden gehanteerd die nog vrij dominant-masculien zijn. Zo is het belangrijk je te profileren en je ambities kenbaar te maken als je gevraagd wilt worden voor een nieuw project of een promotie. Maar vrouwen hebben vaak een ander spel geleerd. Zij denken: als ik hard werk en inhoudelijk de juiste antwoorden geef, zien ze vanzelf wel hoe goed ik ben. Maar zo werkt het spel niet.”
Hardnekkig
De Groot besloot zich te verdiepen in het onderwerp. Ze richtte in 1997 In Touch female leadership & career academy op en schreef er meerdere boeken over, waaronder ‘Stratego voor vrouwen’ en ‘Onderhandelen voor vrouwen’. Wat verraste haar het meest in haar onderzoek en haar praktijkervaring? “Hoe constant en hardnekkig masculiene ongeschreven regels leidend zijn binnen organisaties, ook al werken er steeds meer vrouwen en in hogere posities. Bovendien zijn ze moeilijk te benoemen. Zelfs mannen kunnen vaak niet precies aangeven welke ongeschreven regels belangrijk zijn om carrière te maken, omdat de regels zo onbewust in ons gedrag zitten.”
Driedubbele opgave
Een goed voorbeeld van zo’n onbewust gedragspatroon is dat mannen vaak meer hiërarchisch georiënteerd zijn. “Zij kijken naar: wie zit er boven mij en wie onder mij?”, legt De Groot uit. “Vrouwen zijn meer gericht op het aangaan en versterken van relaties. Dat maakt het voor vrouwen moeilijker om zichzelf te profileren, want dat kan afstand creëren. Ze worden dan soms afgerekend op het feit dat ze ‘te zichtbaar’ worden – met name door andere vrouwen – terwijl die zichtbaarheid nou juist zo van belang is om verder te komen. Vrouwen starten dus met een driedubbele opgave: ze moeten snappen dat er spelregels zijn, dan bedenken hoe ze het spel willen spelen door een positie in te nemen én zich blijven verbinden met anderen vrouwen.”
Meer aandacht
Dat geldt overigens óók in organisaties waar vooral vrouwen werken. “Er leven veel onbewuste vooroordelen. Die hebben niet alleen mannen en vrouwen over elkaar, maar vrouwen hebben ze ook ten opzichte van elkaar. Zo zien mannen en vrouwen eerder een man als leidinggevende. Zit er een mannelijke collega in het team, dan krijgt hij vaak meer aandacht en wordt hij eerder uitgekozen voor een project, waarmee hij zich kan profileren. Vervolgens komt er een positie vrij en gaat hij door.”
Sneller op je plek
Interessant allemaal, maar veel vrouwen hebben helemaal geen zin in ‘spelletjes’ op de werkvloer. Voor hen heeft De Groot een heldere boodschap. “We hebben als kind allemaal moeten leren fietsen. Toch zegt niemand: het is niet authentiek om te leren fietsen. We leren fietsen omdat we sneller van A naar B willen komen. Zo werkt het ook met het begrijpen van de spelregels binnen organisaties. Je kunt sneller carrière maken, je doelen realiseren en meer erkenning krijgen voor je werk als je weet hoe het werkt. Bovendien: ben je eenmaal op een andere positie, dan kun je ook meer invloed uitoefenen op hoe het spel gespeeld wordt.”
Nieuwe spelregels
En dat gebeurt al wel, al is het nog mondjesmaat. De Groot: “We zien dat in teams waar veel vrouwen werken, bepaalde spelregels langzaam veranderen. Bijvoorbeeld bij een ministerie waar werd afgesproken om alleen de feiten op tafel te leggen en geen vage beloften over eventueel toekomstige successen te doen. Dat is een meer feminiene manier van werken. Maar in veel organisaties blijven de dominante spelregels nog steeds masculien.”
Meespelen
Daarom is haar advies om met wat meer afstand te kijken naar wat er gebeurt in de organisatie. “Een belangrijke eerste stap is weten hoe het spel gespeeld wordt, en dan besluiten of je meedoet. En dat hoeft echt niet op dezelfde manier als mannen. De sleutel voor vrouwen is om je kracht van empathie en weten te verbinden, te combineren met vanuit zelfvertrouwen een positie innemen en jezelf laten zien.”
Nee is soms ja
Tot slot: is er een spelregel die ze zelf graag had willen kennen toen ze begon? “De eerste nee is geen nee”, lacht Elisa de Groot. “Als je een nee als antwoord krijgt, of tegenwind op een voorstel, betekent dat voor vrouwen vaak een definitief nee. Voor mannen is het echter het begin van een onderhandeling. Zij zien het als startpunt voor een gesprek.”
Tekst: Naomi van Esschoten