Het lijkt effectief en veilig om af te wachten hoe de tumor zich ontwikkelt. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC Kanker Instituut. Oncologisch chirurg in opleiding Berend van der Wilk en oncologisch chirurg Bas Wijnhoven hebben het onderzoek onlangs gepubliceerd in Lancet Oncology.
Slokdarmresectie
De standaard therapie bij operabele slokdarmkanker is nu dat de patiënt eerst een intensieve voorbehandeling met chemo-radiotherapie krijgt, gevolgd door een ingrijpende operatie waarbij de slokdarm grotendeels wordt verwijderd. Bij een op de vier patiënten die zo’n slokdarmresectie ondergaan, wordt in de verwijderde slokdarm geen tumorweefsel meer gevonden. Deze patiënten reageren klaarblijkelijk uitstekend op de voorbehandeling met chemo-radiotherapie.
Van der Wilk: “Daardoor rees bij ons de vraag: hebben alle patiënten wel zo’n slokdarmresectie nodig? Of kunnen we de operatie voorlopig achterwege laten als we de patiënt nauwlettend in de gaten houden?”
SANO
Wijnhoven en Van der Wilk zetten met hulp van twaalf andere Nederlandse ziekenhuizen de SANO-studie op. Slokdarmkankerpatiënten kregen zes én twaalf weken na hun voorbehandeling een minutieuze controle. Daarbij werden een endoscopie, een echo en een PET-CT-scan verricht.
Bij 309 patiënten werd tijdens dat vervolgonderzoek geen tumorweefsel meer gevonden. Zij werden ingedeeld in twee groepen: één groep kreeg direct een operatie, één groep kreeg de operatie niet, maar kwam in de ‘actieve surveillance groep’. Deze groep kreeg elke drie maanden weer een endoscopie, een echo en een PET-CT-scan. Beide groepen werden minstens twee jaar lang gevolgd.
Na twee jaar bleek de overleving in beide groepen nagenoeg gelijk. Bij bijna de helft van de mensen in de actieve surveillance groep was alsnog een operatie nodig. Bij hen bleek het geslonken tumorweefsel niet zichtbaar op die eerste scans, maar openbaarde de tumor zich later wel. Die uitgestelde operatie bleek niet gecompliceerder of risicovoller dan de operatie direct na de chemo-radiotherapie.
Operatie uitstellen
Het lijkt dus veilig en effectief om de slokdarmverwijdering na een succesvolle voorbehandeling met chemo-radiotherapie op zijn minst uit te stellen. Maar Wijnhoven en Van der Wilk houden nog wel slagen om de arm. Vervolgonderzoek is daarom enkele jaren geleden al gestart. Wijnhoven: “We kunnen eigenlijk pas vijf jaar na de start van de studie de conclusie trekken of beide opties echt dezelfde overleving geven. Dat zal in juni 2026 zijn.”
Er zal ook een kosteneffectiviteitsstudie volgen, vervolgt hij: “Want wat is duurder, en wat heeft uiteindelijk het meeste effect: direct opereren of afwachten met allerlei diagnostische tests? Bij een deel van de afwachtende patiënten was immers in een later stadium toch een operatie nodig.”
Ook naar de kwaliteit van leven in beide groepen wordt nog onderzoek gedaan. Alle 309 patiënten hebben vragenlijsten ontvangen.
Slokdarmkanker
Per jaar krijgen ongeveer drieduizend mensen de diagnose slokdarmkanker. Niet alle patiënten hebben een operabele tumor. Bij sommigen is de tumor te groot of al uitgezaaid. Zij krijgen een palliatieve behandeling. De overleving na vijf jaar ligt op 45-50 procent van alle patiënten met een operabele tumor.