De nadruk op professionele samenwerking in wijkteams kan ten koste gaan van een zorgvuldige omgang met het beroepsgeheim en de bescherming van privacy van cliënten. Hiervoor waarschuwt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) in het signalement ‘Samen zorgen in de wijk’.
Veel gemeenten zetten sociale wijkteams in voor de organisatie van passende zorg en maatschappelijke ondersteuning. Hierin werken hulpverleners met verschillende beroepsachtergronden samen en doen zij een beroep op de hulp van vrijwilligers en mantelzorgers. Het CEG onderzocht de ethische aspecten van deze nieuwe samenwerkingsrelaties, onder meer door leden van deze teams in drie gemeenten te interviewen.
“Samenwerking slaagt alleen als informatie uitgewisseld wordt”, stelt het CEG. Omdat professionals in een wijkteam een geheimhoudingsplicht hebben, kan dit tot problemen leiden in de samenwerking met vrijwilligers en mantelzorgers. Multidisciplinaire casusoverleggen kunnen een risico vormen. In deze overleggen spreken professionals over cliënten in aanwezigheid van anderen. “Soms zijn de grenzen van anonimisering sneller bereikt dan gedacht”, aldus het CEG. De aanwezigen kunnen uit de beschrijvingen van problemen vaak wel herleiden om wie het gaat.
Aandachtspunten
Met betrekking tot het beroepsgeheim en privacy noemt het CEG aandachtspunten die nader onderzoek of uitvoeriger kritische reflectie verdienen. Mogen persoonlijke gegevens van cliënten gedeeld worden tussen hulpverleners als het beroepsgeheim van hulpverleners verschillend is of ontbreekt? Volgens de organisatie is er te weinig tijd is om deze en andere ethische kwesties goed te doordenken en te bespreken. Het CEG adviseert: “Ga zorgvuldig om met persoonlijke cliëntgegevens, deel deze niet zonder toestemming van de cliënt”.
Meer algemeen is het volgens het CEG raadzaam dat hulpverleners in de wijkteams vanaf de start ook ethische aspecten bij hun afwegingen betrekken en bespreken. “Meer maatwerk en minder protocolleren vraagt om praktische wijsheid en moreel oordeelsvermogen.” Volgens het CEG is een aantal waarden en normen leidend om goede maatschappelijke ondersteuning en passende zorg voor kwetsbare wijkbewoners door samenwerking te realiseren. Het centrum noemt onderling vertrouwen als de belangrijkste waarde, naast vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit.
Het CEG formuleert in het signalement meerdere adviezen, zoals: neem moreel beraad op in het wijkteam. Verder moeten professionals in wijkteams voldoende ruimte krijgen om naar eigen (moreel) oordeelsvermogen te kunnen handelen. Bovendien moet onderzocht worden hoe in wijkteams met privacy van cliëntgegevens wordt omgegaan, en welke verbeteringen daarbij mogelijk zijn. Daarnaast adviseert het CEG om de ethische aspecten ook vanuit het perspectief van cliënten en mantelzorgers te onderzoeken.
