Hoewel de vaccinatiecampagne volop draait, is de pandemie nog niet achter de rug en is onzeker hoe het verdere verloop ervan zal zijn. De WRR en de KNAW schetsen vijf scenario’s die handvatten bieden bij het ontwikkelen van een samenhangende beleidsstrategie voor de omgang met de covid-19-pandemie en belangrijke lange termijn opgaven.
Deze gezamenlijke scenariostudie moet ervoor zorgen dat overheid en samenleving niet overvallen worden en ad hoc besluiten moeten nemen. Want het bestrijden van het virus heeft een brede en indringende maatschappelijke impact. Het legt enorme druk op de (reguliere) gezondheidszorg, zorgt voor toegenomen achterstanden in het onderwijs en grote verliezen in sommige culturele en economische sectoren, terwijl andere sectoren juist floreren.
Herstelbeleid
De WRR en KNAW werkte vijf scenario’s uit. In het eerste scenario, terug naar normaal, zou het beleid gericht moeten zijn op herstel van de zorg, het onderwijs en de economie. In het tweede scenario, Griep+, is covid-19 een griepvirus dat seizoensgebonden blijft terugkeren, waar mensen ernstig ziek van worden en wat vooral in de winter veel druk geeft op de zorg. Dit scenario biedt ruimte voor herstelbeleid, maar er is ook een aantal nieuwe beleidsopgaven zoals seizoensgebonden opschaling van de zorgcapaciteit.
Mutatie
In het derde scenario is het virus een externe bedreiging. In dit scenario lukt het in Nederland en de meeste Europese landen om het virus onder controle te krijgen, maar in andere landen is blijft de infectiegraad hoog en muteert het virus tot nieuwe gevaarlijke varianten. In dit scenario wordt het grensverkeer sterk beperkt en gelden strenge reisbeperkingen. Steeds dreigt de introductie van het virus uit het buitenland, die soms plaatselijke lockdowns nodig maken. Onregelmatige, tijdelijke opschaling van de zorgcapaciteit is nodig bij uitbraken.
Strijd
In scenario vier, constante strijd, blijft covid een serieuze bedreiging. In dat geval werken vaccins slechts tijdelijk, er ontstaan nieuwe varianten die aan vaccins ontsnappen. Beleidsmakers zullen lastige afwegingen moeten maken tussen de covid-19-zorg en andere maatschappelijke doelen.
Worst case
In het worst case en laatste scenario wordt corona dodelijker, eist de pandemie jaarlijks meer slachtoffers en blijft het wereldwijd circuleren. In dit scenario ligt het zwaartepunt op overleven. De samenleving en de economie zullen ernstig ontwrichten, zowel in Nederland als daarbuiten.
Schokbestendig
Deze pandemie heeft de wereld geconfronteerd met haar kwetsbaarheden en zal vermoedelijk niet de laatste crisis zijn. Daarom ligt er volgens de wetenschappers een bredere opgave voor de samenleving: het verbeteren van maatschappelijke schokbestendigheid om crises te kunnen opvangen. Cruciaal voor die schokbestendigheid is dat overheden, organisaties en individuen over voldoende buffers en reserves beschikken. Ook is strategisch beleid nodig ten aanzien van de belangrijkste internationale afhankelijkheden van Nederland op economisch en politiek gebied.
