Four people walking along arrow signs
Nederlandse zorginstellingen zijn onvoldoende in staat het hoofd te bieden aan de veranderingen die op hen afkomen. Slechts 9 procent van de instellingen heeft het vermogen om de turbulentie in de sector om te zetten in betere of efficiëntere zorg. Dit is vooral te wijten aan gebrek aan leiderschap. Dat concludeert BDO Accountants & Adviseurs na onderzoek onder ruim tweehonderd zorgorganisaties.
Bijna zeven op de tien (67 procent) van de onderzochte organisaties heeft niet het vermogen om verandering om te zetten. Volgens BDO kan dit niet anders dan effect hebben op de kwaliteit van de geboden zorg en vormt het een bedreiging voor de continuïteit van veel instellingen op de lange termijn.
Concurrentievoordeel
Het onderzoek is vanaf september tot december 2015 uitgevoerd onder 205 zorginstellingen, verdeeld over zes verschillende zorgsectoren: Eerstelijnszorg, GGZ, GHZ, Jeugdzorg, VVT en Ziekenhuizen. De respondenten werken op het hoogste niveau binnen de zorginstellingen (de raad van bestuur of de managementlaag vlak daaronder).
Verandercapaciteit is in het onderzoek aangeduid als de mate waarin een organisatie op effectieve wijze – met behulp van haar eigen systemen, tools en professionaliteit – daadwerkelijk sturing kan geven aan de implementatie en consolidatie van verandering. “Een organisatie die zo’n verandering in hoog tempo weet door te voeren én te bestendigen, is in staat om concurrentievoordeel te pakken”, aldus BDO.
De resultaten vindt BDO zorgwekkend. Van de 205 ondervraagde zorginstellingen blijkt slechts 9 procent in staat om de huidige turbulentie in de zorgmarkt om te zetten in concurrentievoordeel. Nog eens 24 procent is in staat om verandering ‘marktconform’ door te voeren. Daar tegenover staat 35 procent met een beperkte verandercapaciteit. En nog eens 32 procent (66 instellingen) heeft nauwelijks tot in het geheel geen verandercapaciteit.
Ziekenhuizen blijven achter
De zestien ziekenhuizen die aan het onderzoek hebben deelgenomen doen het nog iets slechter dan de gezondheidszorg als geheel: die laten gemiddeld ‘onvoldoende verandercapaciteit’ zien. Die lage uitkomst bij de ziekenhuizen moet volgens BDO niet worden opgeblazen, maar is toch opvallend.
“Doorgaans zijn de ziekenhuizen voorlopers als het gaat om organisatieontwikkeling. In dit onderzoek blijven ze iets achter”, stelt het onderzoeksrapport. “Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat ziekenhuisbestuurders de introductie van het Medisch Specialistisch Bedrijf binnen de ziekenhuismuren ervaren als een factor die het verandervermogen dwarsboomt. Maar nadere analyse hiervan is nodig.”
De ggz en gehandicaptenzorg scoren juist beter dan gemiddeld. Tien procent van de ggz-organisaties en 14 procent van de gehandicaptenzorgaanbieders in het onderzoek hadden een hoger vermogen om verandering om te zetten in betere zorg. In beide subsectoren is er echter nog veel ruimte voor verbetering, stelt BDO vast.
In de Jeugdzorg valt op dat er voldoende plannen voor verandering worden gemaakt, maar die worden onvoldoende uitgevoerd. “Focus op het daadwerkelijk doorvoeren van gemaakte plannen op operationeel niveau zou jeugdzorginstellingen een enorme push geven richting change control”, stelt het onderzoek.
De subsector Verzorging, Verpleging en Thuis- en kraamzorg vertegenwoordigt de grootste groep van de respondenten in het onderzoek, met 101 instellingen. De VVT scoort ook iets bovengemiddeld.
Leiderschap
Het gebrek aan verandercapaciteit wijten de onderzoekers vooral aan de leiding van de organisaties. “Het leiderschap van de bestuurder en/of diens raad van bestuur is van vitaal belang, in zowel de voorbereiding op verandering als in het structureel laten landen ervan in de organisatie”, stelt BDO.
Veel zorgorganisaties investeren wel degelijk in verandercapaciteit, door in te zetten op IT, moderne communicatiemethoden et cetera, maar juist de basis – leiderschap, effectieve communicatie –ontbreekt, zo is in het rapport te lezen.
Voor de Nederlandse zorg betekent het dat er veel geld wordt uitgegeven aan externe capaciteit om het tekort aan leiderschap te compenseren. “Raden van toezicht dienen zich dringend af te vragen of hun bestuurder dergelijk leiderschap kan bieden. De contouren van een ‘leiderschapsprobleem’ beginnen zich af te tekenen in de Nederlandse zorg. Werk aan de winkel voor de raden van bestuur!”, aldus BDO.
