Zeven voorstellen om de publieke gezondheid te versterken

In opdracht van het ministerie van VWS deed het Verwey-Jonker Instituut onderzoek naar het beschermen en bevorderen van de gezondheid. De voorstellen moeten bij toekomstige pandemieën tot een adequater beleid leiden om de gezondheid te beschermen. Maar improvisatievermogen blijft vereist. Dat vergt organisatorische wendbaarheid, capaciteit ‘en vooral dat partijen elkaar kennen, samen leren en oefenen in vredestijd’, aldus de onderzoekers.

Brede aanpak

Preventie is de afgelopen jaren te vrijblijvend geweest op lokaal, regionaal en landelijk niveau. “Kom daarom tot een integrale en langdurige aanpak voor brede maatschappelijke en individuele gezondheidswinst”, luidt het advies. Daarbij moet worden ingezet op landelijk en regionaal beleid met een looptijd van minstens vijftien jaar.

Belangrijke pijlers binnen de samenwerking zijn leefstijl, gezondheidsbescherming in relatie tot bestaande en nieuwe risico’s, maatschappelijke oorzaken van gezondheidsachterstanden en de benodigde infrastructuur. “Het ministerie van VWS dient een regierol te krijgen, maar tegelijkertijd is gegarandeerde inzet en samenwerking met andere ministeries noodzakelijk.”

Wetgeving inzetten om doelen te realiseren

“Kom vervolgens tot gezamenlijke maatschappelijke doelen die de gezondheid moeten verbeteren. Bouw daarbij voort op doelstellingen zoals geformuleerd in het Preventieakkoord en veranker die in de wet. Dat geeft duidelijke richting, vermindert eventuele vrijblijvendheid en biedt de mogelijkheid voor onafhankelijke partijen als toezichthouders met doorzettingsmacht de voortgang te monitoren”, concluderen de onderzoekers. Hun advies luidt: niet dralen, maar in 2022 aan de slag met de opgestelde doelstellingen.

Om bestaande drempels weg te nemen, is aanpassing van de wet en eventueel nieuwe wetgeving noodzakelijk om de ambities te realiseren. Bijvoorbeeld door belastingen op gezonde producten te verlagen en de Wet publieke gezondheid te moderniseren om minimale vereisten voor lokaal gezondheidsbeleid vast te leggen.

Voor elk niveau een rol

Versterking van de publieke gezondheid vraagt nauwe samenwerking en een samenhangende aanpak tussen het rijk, gemeenten en veiligheidsregio’s in samenwerking met zorgverzekeraars, zorgkantoren en andere maatschappelijke partners. Daarbij heeft het rijk de rol om gezamenlijke ambities te verbinden, de benodigde wetgeving te faciliteren en de financiering en infrastructuur te creëren en in stand te houden.

De regionale en lokale aanpak moeten gezondheidsachterstanden verminderen en gezondheidswinst realiseren. “Juist op het regionale niveau is samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars noodzakelijk om te komen tot gezamenlijk beleid en gedeelde plannen voor de uitvoering van preventie.” De GGD’en dienen daarin een ondersteunende, stimulerende en op inhoud coördinerende rol te vervullen. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor een breed gezondheidsbeleid en voor de vormgeving van health in all policies door op lokaal niveau te schakelen met andere lokale beleidsterreinen.

Tegelijkertijd moet bij regio-overstijgende crisissen een landelijk apparaat komen dat de uitvoering snel, flexibel en eenduidig kan inrichten en in capaciteit kan opschalen en ondersteunen. “Het is hierbij nodig dat verantwoordelijkheden verder verhelderd worden”, aldus het rapport.

GGD’en als ruggengraat

Een wendbare gezondheidsinfrastructuur dient niet alleen ter bestrijding van infectieziekten, maar ook voor het verminderen van gezondheidsachterstanden, effectieve preventie en een goede jeugdzorg. “Dat betekent een versterking van de GGD’en als ruggengraat van de lokale en regionale publieke gezondheid.” Daarvoor dient fors en structureel geïnvesteerd te worden in kwantiteit, kwaliteit en de vorming van een stevige landelijke ondersteuning ten behoeve van crisis. Ook moet het basistakenpakket van de GGD’en verduidelijkt worden.

Ontwikkelagenda

Een vernieuwd en versterkt langjarig preventiebeleid vereist ook de inzet van innovatie, sterke ict-systemen, leren, ontwikkeling en monitoring. Daarvoor dient wetenschappelijke en opgedane kennis met elkaar verbonden te worden. “Een eerste stap is om gezamenlijk met betrokken stakeholders vanuit landelijke en lokale overheid, zorgverzekeraars, professionals, maatschappelijke partners en burgers te komen tot een ontwikkelagenda. Daarbij is het van belang een snelle start te maken.”

Niet te missen kans

Andre Rouvoet, voorzitter van GGD GHOR, is blij met de aanbevelingen voor een nieuwe crisisorganisatie. “Het rapport toont niet alleen de noodzaak aan van investeren in de publieke gezondheid, maar geeft een nieuw kabinet ook concrete handvatten om publieke gezondheid in de volle breedte te versterken.”

De GGD GHOR hoopt dat het rapport voortvarend wordt opgepakt. “Er is nu een niet te missen kans om de publieke gezondheid te versterken en om met andere overheden, zorgverzekeraars, professionals en maatschappelijke partners te werken aan een weerbaarder en gezonder Nederland”, aldus Rouvoet. Het rapport ligt in lijn met de eerdere oproep van de GGD GHOR om extra te investeren in preventie, een landelijke crisisorganisatie en versterking van de verschraalde GGD.